Раман Бязсмертны

Павел ШАРАМЕТ, «Украінская праўда»

Раман Бязсмертны імкнуўся пераканаць усіх, што прыехаў з еўрапейскай краіны, ён казаў і паводзіў сябе як еўрапеец.

Свой трэці арышт у Беларусі я памятаю вельмі добра. Дакладней, я памятаю ўсе арышты, але трэці мне ўспамінаць асабліва прыемна.

Гэта адбылося ў сакавіку 2005, падчас папярэдніх прэзідэнцкіх выбараў. Мяне схапілі прама ў цэнтры Менска, доўга вазілі па горадзе з закутымі ў наручнікі за спіной рукамі і мяшком на галаве.

Да вечара я апынуўся ў ізалятары. Мне павезла з сакамернікамі: два ўкраінскіх журналіста, два расейца з маладых лібералаў і былы амбасадар Польшчы ў Менску. Гэта было годнае грамадства і два дня, праведзеных у інтэлектуальных гутарках пра лёсы радзімы, пакінулі ў маёй памяці вельмі цёплыя ўспаміны.

Толькі палякі актыўна дапамагалі свайму земляку і менавіта таму мы не пакутавалі ад голаду і не ўпадалі ў засмучэнне. У нас была кракаўская каўбаса і яшчэ сякія-такія дэлікатэсы.

Але ў снежні 2010 гады, падчас прэзідэнцкай выбарчай кампаніі, усё было інакш. Украінскае пасольства працавала дзіўна эфектыўна, абараняючы ўкраінцаў, дапамагаючы ім у судах і спрабуючы выдраць з рук беларускіх спецслужбаў.

Яго водгук з Беларусі – важная навіна для ўсіх незалежных і нават дзяржаўных СМІ краіны. Украінскаму амбасадару прысвяцілі перадавіцы.

Справа ў тым, што беларускія ўлады свядома фармавалі вельмі спецыфічнае ўспрыманне Ўкраіны ў беларусаў. Гадамі беларуская прапаганда выкарыстоўвала выява жабрачкі суседкі, як прыклад таго, навошта прыводзяць рэформы.

Украінцаў жа прынята было шкадаваць, таму што яны нібы жывуць яшчэ бядней, чым беларусы, але пры гэтым пазбаўлены такіх выгод як парадак, моцная рука і закон. Памяранцавая рэвалюцыя дадала новых фарбаў да гэтай негатыўнай выявы.

На поўную шпульку прапаганда выкарыстоўвала і правал украінскай рэвалюцыі. Цяжка назваць украінскага палітыка, пра які б у Беларусі адклікаліся з павагай. Хіба што Януковіч да нядаўняга часу... Але і той у выніку апынуўся вашывым, па выразе Лукашэнка.

Не жадаю перабольшваць значэнне місіі амбасадара Бязсмертнага, але яму атрымалася паставіць пад сумнеў некаторыя са штампаў і стэрэатыпаў беларускай грамадскай думкі.

Усё ўбачылі ўтворанага чалавека, які не хавае свайго меркавання з нагоды сітуацыі, не ходзіць вакол ды каля, кажа і дзейнічае прама. Не ведаю, наколькі гэта адпавядае правілам дыпламатычнай службы. Не ведаю, ці выканаў ён тыя задачы, якія перад ім ставілі ў Кіеве. Але глядзеўся ён вельмі годна на фоне большасці амбасадараў еўрапейскіх краін.

Але змена палітычнага кіраўніцтва краіны немінуча вядзе да кадравай чысткі па ўсёй вертыкалі ўлады. Ды і хронікі ўзаемаадносін паміж Кіевам і Масквой ладна ўплываюць на ўкраінскую дыпламатыю.

Працаваць у Беларусі амбасадару любой краіны цяжка. Амерыканскае пасольства, у сутнасці, зачынена ўжо некалькі гадоў. У Менску трымаюць усяго 4-5 чалавек, каб беларусы не разабралі пасольскую маёмасць.

Штаты шматлікіх еўрапейскіх дыпмісій скарочаны па максімуме. Польскія дыпламаты амаль на аблогавым становішчы. Літоўскі і латвійскі Міды не могуць падабраць супрацоўнікаў для працы ў беларускай сталіцы – няма ахвотнікаў.

У Менску цяжка працаваць, таму што ніхто нічога ў краіне не вырашае. Уся ўлада і ўсе паўнамоцтвы засяроджаны ў руках аднаго чалавека – прэзідэнта. Аляксандр Лукашэнка надзвычай хваравіта сочыць за ўсім і імкнецца на кожным вяселлі стаць жаніхом, а на пахаваннях – нябожчыкам.

Значэнне амбасадара, як пасродніка ў адносінах паміж дзяржавамі, зведзена да мінімуму.

З беларускімі ўладамі вельмі складана дамаўляцца. Дакладней, з любым службоўцам дамовіцца можна, толькі яго слова роўным рахункам нічога не значыць, таму што прэзідэнт у любы момант здольны выкінуць які-небудзь фортэль і пахаваць усе дамоўленасці.

Расійскія амбасадары – не выключэнне. У Беларусь з Масквы пасылалі розных дыпламатаў – і вельмі аўтарытэтных, і зусім непублічных, і тэхнакратаў, і палітыкаў, і бізнэсмэнаў. Вынік заўсёды быў адзін. Лукашэнка імкнуўся хутка карумпаваць расійскіх дыпламатаў, уцягнуць іх у нейкія каламутныя схемы, і паступова ўсе расійскія амбасадары станавіліся падбрэхічамі пры двары беларускага кіраўніка.

Некалькі гадоў назад у Менск даслалі былога губернатара Алтая і перакананага камуніста Сурыкава. Ці ледзь можна сказаць, што ён спраўляецца са сваёй задачай. Яго максімум – рэгулярныя рэтрансляцыі волі Крамля без якой-небудзь надзеі быць пачутым.

Бессэнсоўныя і надзеі Кіева, што новы амбасадар здолее наладзіць адносіны з Лукашэнка і дамагчыся ўзаемавыгаднага супрацоўніцтва ў сферы эканомікі. Нічога не выйдзе. Лукашэнка заўсёды гуляе ў адны вароты.

Бязсмертны імкнуўся пераканаць усіх, што прыехаў з еўрапейскай краіны, ён казаў і паводзіў сябе як еўрапеец. І хоць за час яго пасольскай місіі Ўкраіна моцна змянілася, у Менску гэтага амаль не заўважалі.

Ён выклікаў да сябе павагу і тым самым падтрымліваў павагу да краіны, якую ўяўляў. І гэту місію дыпламата ён сапраўды выканаў.

Хартыя'97