Уладзімір КУЛАЖАНКА, доктар эканамічных навук, прафесар

У Еўропе з 45 краін толькі пяць (Албанія, Боснія і Герцагавіна, Малдова, Сербія і Чарнагорыя) маюць больш нізкі ўзровень эканамічнага развіцця, чым Беларусь. Вось чаму ў нас такі невысокі жыццёвы ўзровень. А гэта ў сваю чаргу адмоўна адбіваецца на працягласці жыцця людзей. Глядзіш, чалавек не дацягнуў і да пенсіі, а ўжо — у труне.

Пры нізкім узроўні эканамічнага развіцця ўрад Беларусі імкнуўся ўвесь час хоць крышачку, але павышаць заробкі і пенсіі, ілюструючы гэтым так званую сацыяльную сутнасць адміністрацыйных метадаў кіравання. Аднак пры гэтым парушаўся важнейшы эканамічны закон апярэджання росту прадукцыйнасці працы ў параўнанні з ростам заробкаў. Што не магло не прывесці да таго, што раслі цэны, а інфляцыя набывала ўстойлівы характар. Летась яна дасягнула ажно 10 працэнтаў, расце і сёлета.

За першыя два месяцы бягучага года яна выйшла ўжо на ўзровень 5 працэнтаў. Пры гэтым згаданы вышэй закон моцна нагадаў пра сябе ўжо ў студзені: заробкі абваліліся на 13%. З-за недахопу рэсурсаў узнікаюць праблемы рэалізацыі пенсіённай палітыкі. Невыпадкова А.Лукашэнка ў сваіх шматлікіх выступленнях ні слова не сказаў аб павышэнні пенсій. А людзі чакаюць… 10-працэнтнае павышэнне пенсій у лістападзе мінулага года даўным-даўно з'ела інфляцыя. Такі ж лёс напаткаў і павышэнне зарплаты.

Асабліва непакоіць людзей рост цэн на прадукты харчавання, бо ў бюджэце сем'яў гэтыя выдаткі складаюць да 60 працэнтаў і болей. У апошнія дні змятаюць з паліц магазінаў цукар, алей… І гэта, здаецца, толькі пачатак.

Улады тлумачаць павышэнне коштаў на бензін, дызпаліва, прадукты харчавання тым, што трэба абараніць айчынны рынак ад наплыву суседзяў. Так, бензін у нас крыху таннейшы, чым, скажам, у Літве. Але ж там многія прадукты харчавання больш канкурэнтныя ў параўнанні з нашымі.

Я лічу, што галоўнай прычынай інфляцыі з'яўляецца ўсё ж такі нізкі ўзровень развіцця сельскай гаспадаркі, адсутнасць сапраўдных рэформ у аграрным сектары, камандныя, а не рыначныя метады рэгулявання. Стварэнне аграгарадкоў ёсць толькі паўтарэнне такой жа палітыкі ў былым Савецкім Саюзе пры Мікіту Хрушчове. Тады яна правалілася. Нічога, акрамя паказухі, не дасць і наш вырыянт. Згон сялян з зямлі, з тых вёсак, якія становяцца неперспектыўнымі, прыводзіць толькі да абязлюджвання тэрыторый. Рана ці позна, але дзяржава прыйдзе да прыватнай уласнасці на зямлю.

На інфляцыю, рост цэн у Беларусі ўплывае настолькі многа фактараў, што іх цяжка пералічыць. Узяць тыя ж падзеі на Плошчы 19 снежня 2010 года. Гэта ж катастрофа — ад нас адвярнуўся Захад, і мы зноў трапілі ў абдымкі Расіі. Яна зараз нахіляе нас як хоча. Змусіла прыняць яе план нафтазабеспячэння. Цяпер пэўная доля прыбытку ад рэалізацыі за межы Беларусі прадуктаў нафтаперапрацоўкі паступае ў расійскі бюджэт. Ад такой "ракіроўкі" разлікаў даходы беларускіх прадпрыемстваў зніжаюцца. Нашы нафтаперапрацоўчыя заводы ахапіла трывога з-за нізкай рэнтабельнасці вытворчасці. Рэзка скараціліся паступленні ў бюджэт.

У межах так званага Мытнага саюза Расія змусіла (з другой спробы) прыняць прапанову павысіць з 1 ліпеня ўвазную пошліну на легкавыя аўтамабілі ў 2-3 разы. Людзей, якія хацелі набыць аўтамабілі, ахапіў жах: усё, легкавікі замежных марак ім не па кішэні. Расія стымулюе свой аўтапрам, а ў нас павышаюцца цэны на праезд. У Беларусі і без гэтага ўжо не адзін год назіраецца павышэнне цэн на праезд у метро, таксі, аўтобусах і тралейбусах. Раней, калі праязны талон каштаваў 700 рублёў, сярэдняя сям'я з чатырох чалавек з улікам транспартных выдаткаў дзяцей мусіла траціць на праезд не менш за 160 тысяч рублёў за месяц. А зараз, калі кошт на праезд павысіўся больш як на 20%, гэты вынятак з бюджэту сям'і значна ўзрасце.

Ёсць галіны гаспадарчай дзейнасці, дзе рост цэн на паслугі надзвычай трывожыць усё насельніцтва, — гэта ЖКГ. Ужо ў лютым і сакавіку плата паслуг за аднапакаёвую кватэру дасягнула амаль 100 тысяч рублёў, а за двухпакаёвую — 190 тысяч рублёў. Чакаць, што тарыфы на паслугі ЖКГ знізяцца, не даводзіцца. Яны будуць толькі расці, бо дзяржаўны бюджэт церпіць адзін за адным вынятак сродкаў і няма чым падтрымліваць субсідыі ЖКГ на ранейшым узроўні.

Куды ні кінь — паўсюль клін. У дзяржаўным бюджэце няма грошай, каб фінансаваць сацыяльныя праграмы. Гэта добра бачна на прыкладзе росту цэн на лекі для насельніцтва. Расце плата за вучобу для студэнтаў. За мінулы год значна вырасла плата за паслугі дашкольных устаноў (на 41,1 працэнта).

Сістэмную ролю ў росце цэн і ўзмацненні інфляцыі ў Беларусі адыгрывае і валютная палітыка ўлад. Людзей ахапіла паніка — у абменных пунктах ні долараў, ні еўра, ні іншай замежнай валюты не купіш. А як з'ездзіць на адпачынак, у госці да сваякоў, якія жывуць за мяжой? Яшчэ горш — як прадпрымальнікам весці бізнес?

Сітуацыя такая, што дэвальвацыя непазбежная. Па-першае, павышаецца валютны курс расійскага рубля. Па-другое, не слабее спецыфічная частка попыту ўнутры краіны. Факт застаецца фактам: чыноўнікі, ваенныя, міліцыянеры і іншыя, хто нічога не дае рынку, атрымліваюць значна большую зарплату, чым рабочыя, сяляне, настаўнікі. Так што дэвальвацыя беларускага рубля наспела. Гаворка можа ісці толькі пра тое, якой яна будзе — паўзучай, пакрокавай ці разавай. Адно зразумела, што будзе яна балючай. У друку з'явілася інфармацыя, што вось-вось долар будзе роўны 3600 рублёў (у валютчыкаў ён ужо такі). Адсюль няцяжка ўявіць, як адгукнецца інфляцыя для простага чалавека.

Якое выйсце з надзвычай складанай сітуацыі? Рэформы, рэформы і яшчэ раз рэформы! Не зрабілі гэтага пятнаццаць гадоў таму, вымушаны ісці на такі крок зараз. Толькі калі раней давялося б панесці меншыя ахвяры, то цяпер яны будуць вельмі і вельмі значнымі. Але іншага шляху няма. Не лезці ж жывымі ў пашчу Расіі!

Народная Воля