Сяргей ЗАКОННІКАЎ

У Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь (раздзел І, артыкул 2) напісана чорным па белым: «Чалавек, яго правы, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі з’яўляюцца вышэйшай каштоўнасцю і мэтай грамадства і дзяржавы». Але пры аналізе рэчаіснасці высвятляецца, што патрабаванне не выконваецца, што свабода цяпер належыць чыноўнікам і прыбліжаным да іх людзям.

Першай па ўплыву на грамадства з’яўляецца свабода афіцыйных асобаў займацца хлуснёй як з трыбун, так і праз манапалізаваныя СМІ, што важна для ўтрымання імі ўлады. Яны пераплюнулі нават савецкіх палітыкаў, якія таксама мелі магчымасці абалваньваць людзей. Хлусня стала больш беспардоннай, нахабнай і татальнай, сэнс яе пры аўтарытарызме палягае не ў перакананні апанентаў, а ў дэманстрацыі сваёй улады над людзьмі, нават над рэчаіснасцю. Мільёны беларусаў ведаюць, што ім хлусяць, але нічога не могуць зрабіць. Улада, тэлебачанне, радыё, газеты — «усё маё, а таму, што хачу, тое і гавару».

Самай прыемнай свабодай для чыноўнікаў выступае магчымасць патаемна ад народа займацца бізнесам, прысабечваць зямельныя ўчасткі, нерухомасць.

Яны мала чым адрозніваюцца ад бальшавікоў, у якіх любімым быў лозунг: «Забраць і падзяліць!». Праўда, у нашы дні, забіраючы, аўтакраты з народам не дзеляцца, усё спажываюць самі.

Па краіне распаўзаецца свабода хабарніцтва, службовых злоўжыванняў.

Чыноўнікі кажуць: «Дазволена ўсё, што не забаронена законам». Але гэтае правіла адрасуецца простым людзям. А для чыноўнікаў законы не існуюць. Яны вышэй, бо самі іх прыдумляюць, каб потым парушаць. Не трэба быць надта разумным чалавекам, каб пераканацца, што ў Беларусі ніякага «особого пути», «суверенной демократии» няма, а ёсць цынізм тых, хто дарваўся да ўлады. Многія нахабнічаюць не па чыну. Але сотні крымінальных спраў, заведзеных на чыноўнікаў, сілавікоў, пастаянна разглядаюцца ў закрытым рэжыме. Улада прадугледжвае дзве мэты: схаваць ад людзей праўду і пры вынясенні прыгавору праявіць паблажлівасць да «прыдворных» злачынцаў.

Шкада, што грамадства адэкватна не рэагуе на дзеянні «засакрэчаных сіл», «людзей у цывільным», якім улада прадаставіла поўную свабоду весці напады, пераслед любога чалавека. Няма масавага абурэння паводзінамі сілавікоў, што парушаюць прафесійную этыку, збіваюць дубінкамі, цягаюць па асфальце за валасы старых жанчын, дзяўчат, падлеткаў.

У беларускай практыцы запалохванні — з’ява не новая. Сам неаднойчы гэта зведаў. Але нядаўна мярзотнікі падкінулі ў паштовую скрынку адной з самых праўдзівых і мужных журналістак Святлане Калінкінай подлую, пагрозлівую цыдулку. Ганебнасць гэтых дзеянняў бачыцца яшчэ і ў тым, што яны скіраваны супраць абаяльнай, інтэлігентнай, далікатнай жанчыны, якую мужчыны па сваім статусе павінны абараняць. Толькі ў халуёў сваё разуменне маралі.

Самай важнай прыватызаванай свабодай для рэжыму стаў актыўны ўдзел у арганізацыі выбараў і забеспячэнне жорсткага кантролю за імі. Гады ідуць, а палітычная працэдура застаецца манапалізаванай, засакрэчанай, істотных дэмакратычных змен у выбарчае заканадаўства (адмена папярэдняга галасавання, сапраўдны кантроль шырокай грамадскасці за падлікам галасоў і г. д.) не ўносіцца. Як анекдот я ўспрыняў паведамленне пра тое, што старшыня Цэнтрвыбаркама паехала вучыцца праводзіць выбары ў Грузію, а яе намеснік — у Аўстрыю. Па-першае, усё, што неабходна рабіць, яны выдатна ведаюць. Па-другое, навошта траціць народныя грошы, бо гэтыя дзеячы пастаянна заяўляюць, што Еўропе, ЗША трэба яшчэ павучыцца такім свабодзе і дэмакратыі, якія пануюць на выбарах у Беларусі?

У нашай краіне няма нармальнага палітычнага жыцця, прэзідэнцкія выбары практычна праводзяцца дзеля аднаго прэтэндэнта. Тым не менш, і яны з кожным разам становяцца дурнаватай інтрыгай, залежаць ад безлічы ненармальных унутраных і знешніх фактараў, абрастаюць фантастычнымі чуткамі, плёткамі. Не выключана, што выбары могуць быць прызначанымі і сёння, бо зацягваць гэтае мерапрыемства рэжыму не з рукі, падціскаюць эканоміка, сацыяльныя праблемы.

Што тычыцца вынікаў выбараў, то ў цяперашніх умовах іх прадбачыць няцяжка. Але мяркую, што пасля новай «элегантнай» перамогі запасу трываласці ў аўтарытарнай сістэмы хопіць толькі на пару гадоў. Яе крах, улічваючы новыя эканамічныя і палітычныя акалічнасці, непазбежны.

Мой аптымізм грунтуецца на гістарычных прыкладах. У лютым 1919 года рускі публіцыст У. Караленка пісаў: «Чем больше я приглядываюсь, чем больше вдумываюсь в происходящее, тем больше утверждаюсь в мысли, что большевизм такая болезнь, которую приходится пережить органически. Никакие лекарства, а тем более хирургические операции помочь тут не могут. Лозунг для масс очень заманчивый. До сих пор вы были в угнетении, теперь будете господами. И они хотят быть господами. Толкуй тут, что свободный строй требует, чтобы не было господ и подчиненных». Але, як бы ні было, а народы і асобныя людзі ўсё ж раскусілі злачынную сутнасць бальшавізму ў СССР. Таталітарная імперыя знікла. Кепска толькі, што не адбылося ўсеагульнага асуджэння крывавага мінулага і пакаяння за яго, а таму ёсць рэцэдывы.

Беларускае грамадства знаходзіцца сёння пад гвалтам «неабальшавікоў» мясцовага разліву, пад дурманам папулісцкіх абяцанак пра зарплаты і пенсіі. Аднак і гэтая хранічная хвароба паддаецца лячэнню. Многія людзі ўжо агледзеліся вакол сябе і пачынаюць разумець антынароднасць улады, новы падзел ёю жыхароў краіны на паноў і халопаў. Сацыялагічныя апытанні сведчаць, што амаль 30 працэнтаў дарослага насельніцтва баіцца чыноўнікаў, пазбягае кантактаў з дзяржаўнымі ўстановамі, з органамі міліцыі, з пракуратурай і судамі.

За апошнія гады пра беларусаў складзена шмат зняважлівых, абразлівых анекдотаў. Зразумела, што «па звычцы і ў пекле добра», але фенаменальная беларуская цярплівасць — гэта адзнака не фізічнага і маральнага здароўя (якраз тут у нас шмат праблем!), а палітычнай, грамадзянскай і сацыяльнай ляноты. Нам трэба пазбаўляцца ад страху, абуджацца розумам і душой ад летаргіі, адшукваць сваё сумленне.

Мяне не пакідае пачуццё балючага сораму за тое, што адбываецца з нашай краінай. Бачу, што такіх людзей становіцца ўсё больш і больш. А таму веру, што мая мара пра свабодную і чалавечную Беларусь, якая зойме годнае месца ў супольнасці роўных і незалежных дзяржаў свету, абавязкова спраўдзіцца.

Свободные новости плюс