Яўген Гучок 

2 сакавіка споўнілася сорак дзён, як пайшоў у іншы свет (няма сумневу, што ў лепшы - у нябесную Беларусь) публіцыст, пісьменнік, грамадскі дзеяч Васіль Цімафеевіч Якавенка - асоба шырокага інтэлектуальнага маштабу, самадастатковая, самаахвярная, старанны і нястомны падзвіжнік, гарачы патрыёт Беларусі. В. Якавенку сярод многіх іншых вылучалі энцыклапедычнасць ведаў, падмацаваны практыкай пазнання жыццёвы вопыт, сумленнасць, прынцыповасць, вялікія арганізатарскія здольнасці. Гэта быў сын Беларусі - дапытлівы, усюдыісны, якому да ўсяго была справа і шырокая зацікаўленасць.

Маючы дзве адукацыі - геолага і журналіста, ён добра ведаў прыроду Беларусі і псіхалогію беларусаў. Заўсёды і своечасова ён адгукаўся на актуальныя пытанні і праблемы сваёй Радзімы і яе народа. Гэта з яго ініцыятывы былі прыпынены бяздумныя практычныя планы далейшага асушэння Палесся, спрамлення русла Прыпяці. Гэта ім пасля Чарнобыльскай катастрофы быў створаны "Сацыяльна-экалагічны саюз "Чарнобыль", заснавана газета "Набат", арганізавана аздараўленне дзяцей дома і ў замежжы. Ён стварыў шэраг актуальных публіцыстычных кніг па ўсіх напрамках і праблемах беларускага жыцця ("Пакуль сонца ў зеніце", "Другой зямлі не будзе", "Крушэнне над ростанню", "Прывіды Шанхая над Свіслаччу", "Нечывелле" і інш.). А яго мастацкі раман-трылогія "Пакутны век" займае годнае месца не толькі сярод твораў беларускай, але і сусветнай літаратурнай класікі. Не меншую цікавасць выкліча і яго апошні раман "Абярэг", які выйшаў у свет незадоўга да смерці аўтара. 

Родным, блізкім, аднадумцам, прыхільнікам яго таленту, яго роднай Беларусі цяжка змірыцца з нашай агульнай, нацыянальнай стратай.

Вялікае сэрца

(Васіль Якавенка: 1936.05.05. - 2018.22.01)
Р э п а р т а ж - э с э

* * *

Пайшоў у іншы,
Трэба думаць, лепшы свет-аплот -
У Беларусь нябесную
Радзімы сын, яе нязгасны патрыёт.

* * *

Хто ён такі, -
Аб гэтым колькі слоў
Для светлых
І нат затуманеных галоў.

* * *

Да дыхання апошняга,
Да апошніх зямных сіл
За Беларусь і яе неацэнныя скарбы
Стаяў і змагаўся Якавенка Васіль.

* * *

Геолаг, пісьменнік, дзеяч грамадскі,
Ведаў ён змесціва недраў Айчыны,
Як і змесціва душ людскіх
І іх успрымаў, як пасуе брату і сыну.

* * *

Для яго не было, не існавала
Радзімы малой і вялікай;
Яго Беларусь суцэльная і адзіная,
Усё жыццё хвалявала і клікала.

* * *

Ён не імкнуўся сур'ёзныя справы
У словах размазваць,
Ён здольны быў дзеямі
Справы тыя развязваць.

* * *

Да ўсяго яму справа была у Беларусі,
І справы тыя ён ладзіў і вёў,
І далучаў аднадумцаў і патрыётаў -
Роднай зямлі руплівых гаспадароў.

* * *

Ці не таму Якавенка сур'ёзна нагадвае
З Цяпіна Васіля,
Хвалявалі болесна якога
Родны народ і яго зямля.

* * *

А яшчэ ён нагадваў у чымсьці і Дон-Кіхота,
Але рэальна ратаваў Прыпяць, Палессе
І ў сваім "Набаце" свету паведамляў
Праўду Чарнобыля аж ў паднябессе.

* * *

Бывала, жыццём і творчасцю
Ён часам нагадваў штрафбат,
А за ім і над ім за яго праўду
Стаяў, вісеў, зацятваў заградатрад.

* * *

Утульна, бяспечна і творча
Сябе побач з ім пачувалі
Сямейнікі, блізкія і прыяцелі
І хто геаграфічна быў далей.

* * *

Ён здольны быў лёгка адрозніць
Падтрымку ад хітрай падробкі,
Бо не быў на сабе замкнёны, атамізаваны,
Бо цяжка жыць паасобку.

* * *

Ён быў таварыскі і дружалюбны,
Сябе не ўзвышаў ні над кім,
І кожнаму шчыраму беларусу і не беларусу
Быў як сябар і пабрацім.

* * *

І з іх разуменнем, падтрымкай
Стварыў "Экалагічны саюз..." ён,
Які прыдаўся для Бацькаўшчыны
Як ратавальны ад цэзія і іншага парасон.

* * *

Але ўзвышацца над ім жадалі,
Паганілі яго розныя шмэндрыкі, самазванцы,
Якіх называюць проста ў народзе -
Зас..нцы.

* * *

Годным учынкам калегаў, ладным іх тэкстам
Ён не зайздросціў, наадварот, ухваляў
І маркоціўся і журыўся
Ад навакольных розных халяў.

* * *

А дыхаць тады і сілы ў сабе
Нялёгка знаходзіць,
Калі, здавалася б, блізкія
Наўмысна не разумеюць і шкодзяць.

* * *

Кожны па-свойму любіць Айчыну.
Адны - на дабро сабе і рахунак,
Другія, як Якавенка, рупяцца
Пра неабходны ёй паратунак.

* * *

Сведчаць аб гэтым усе яго кнігі,
"Саюз "Чарнобыль" і газета "Набат",
Яны аздараўляюць душы і нават целы,
Яны - і суддзя, і адвакат.

* * *

Быў ён яшчэ і дыпламатам -
З сваім апанентам умеў дамаўляцца,
Затое часам нібыта свае
Яго успрымалі зусім не па-брацку.

* * *

Айчыне - вялікае гора,
І немінуча параза,
Калі шляхі яе дзетак -
Толькі паміж халадзільнікам і унітазам.

* * *

Было ў яго многа сяброў і прыхільнікаў,
Але і зайздроснікаў - хоць адбаўляй,
Якія пры зручным для іх выпадку
Вар'яцелі і падымалі хай.

* * *

І якое магло быць стаўленне да яго
У п'янтосаў і шкурнікаў ад літаратуры?!.
Вядома, чаго можна чакаць
Ад вытворцаў літаратурнае макулатуры.

* * *

Так, ад гарэлкі - розум мелкі,
А ў дадатак яшчэ - паралюш,
Эй ты, шчалкапёр-выпівоха,
Чым дапаможаш Айчыне, што ёй параіш?!.

* * *

Што ж іх адштурхоўвала
Ад талента і патрыёта?!.
Іх трусасць і зайздрасць,
І, вядома, лянота.

* * *

А ці быў славалюбным Васіль Цімафеевіч,
А калі так, дык якім жа чынам?!.
А каб яго Айчыне пакутнай
Быць дзейсным, адданым сынам!

* * *

А ці хацеў ён прызнання, павагі
За вынікі розных здзейсненных спраў?!.
А хто іх не хоча, хто адмаўляецца,
Той няпраўду сабе і іншым сказаў.

* * *

Нікуды ніяк не схавацца,
Нідзе ніколі не дзецца...
Болей за ўсё хварэе на свеце
Вялікае і шчырае сэрца.

* * *

Хто кніг Васіля Якавенкі
Не ведае, не чытае,
Той да канца запаветную Беларусь
Не спасціг і не знае.

* * *

А кнігі Васіля Цімафеевіча -
Бязлітасная праўда... і да канца,
Таму яны - заўжды развянчанне
Сумніўнага ва ўсіх сэнсах вянца.

* * *

Складаліся, фармаваліся проста
Душы і словаў яго асновы -
Каб тых, ад каго сыходзяць святло і дабро
Заўжды былі жывы і здаровы.

* * *

"Пакутны век" пачынаўся з "Надлому",
Як усё гэта робіцца між людзей...
Роднаму дому, роднаму краю
Спрыяйма ў ходзе жыватворных падзей.

* * *

Скалечаныя душы людскія -
Не скамечаны аркуш паперы;
Іх трэба цярпліва даводзіць
Да рысы і стану надзеі і веры.

* * *

А калі выспяваў і ствараўся
Раман-трылогія "Пакутны век",
Дапамагаў Васілю Цімафеевічу
Не то анёл, не то нябачны звышчалавек.

* * *

Як пісьменніка, грамадскага дзеяча,
Айчыны адданага, самаахвярнага сына,
Знайшла і яго ўзнагарода -
"Медаль Скарыны".

* * *

А за родны край і яго прыродную мову
Трэба цвёрдасць без енкаў,
Як гэта рабіў нязменна
Васіль Цімафеевіч Якавенка.

Люты 2018 г.