Ганна Матусэвіч, 26.02.2014

Як жа запісацца да начальніка на прыём? Сказаць, што па культурным пытаньні ды яшчэ па грамадзкім, тым больш - па пытаньні Незалежнасьці Нашае Айчыны, дык не запішуць, альбо запішуць туды, куды мне саўсім ня трэба. Схлусіла, што ў мяне кварцірны вапрос.

- А што ў Вас па кварцірэ?

- Ні знаю, як Вам сказаць...

- Ну, можэт, рамонт? (са злосьцю)

- Ага, рамонт.

Сакратарка выпытала ў мяне фіо, адрас, тэлефон, узамен прызначыла мне дату - 26 февраля, серада, з 8.00  да 14.00. Яшчэ й пазваніла напярэдадні, ці пайду? Пайду, - адказваю.

Трэба ісьці, як сьпявае Лявон Вольскі, да апошняй мяжы! Эх, хай бы гэтыя сьпевакі зь песьнямі да нас прыехалі, каб нуду разагнаць! Німа нікога. І спадзеву ні на кога, апроч як на самую сябе. Ды я не наракаю. Сама прапанавала плян - натуральна, што сама й заплачу. Пайду. Пэрлаў прад імі раскідаць ня буду, але ж і папускацца няможна, бо скрала начальства гэдак цынічна, бессаромна, на ўсіхных вачох нашую самаахвярную працу цягам васьмі гадоў!

Прыйшла а 8.15., чацьвертая была па жывой чарзе. А 8.30. запрасілі ў кабінэт. Адныя ціха заходзілі, іншыя - з шумам, ровам. А я думала, што трэба абраць залатую сярэдзінку і ўсё паўтарала сабе мантрам: усё мінецца, адна Праўда застанецца.

Нарэшце падыйшла мая чарга. Адчыніла дзьверы, на якіх велькімі літарамі было напісана, што тут "ведется видеозапись». "Добры дзень!" - кажу і спынілася ля парогу. Пакуль яны на мяне ўвагі не зьвяртаюць, кінула я вокам на іх. Ого! Чалавек зь дзесяць камісыі за сталом. Ды тут мудрэй чым таму дзядзьку ў Вільні!

Нарэшце махаюць да мяне рукамі. Падыходжу да прэдсядацеля і сядаю адна напроці ўсіх. Нейкі маладзён пытаецца ў мяне фаміліі. Адказваю, а яны пэўна чакаюць ад мяне скаргі аб  рамоньце кварціры. А я абвяшчаю, што пераклала з польскай кнігу "Жыцьцё Адольфа Янушкевіча і яго лісты з кіргіскіх стэпаў" і дастаю кнігу. Затым кладу на стол фатаграфіі васьмігадовай даўніны. "Тут мой Міколка , тады васьмікласьнік, са сваімі дружбакамі ды настаўніцай на маю просьбу памагалі нам у Дзягільні - пасьсякалі кусты, сьмецьце падгрэблі. 2006 год. Гэта быў наш пачатак. Пасьля - архэалягічнае дасьледаваньне могліцаў, а затым і надта сур'ёзная справа пачалася. Уздымалі з-пад зямлі пліты Янушкевічавай радзіны і ставілі новыя помнікі". Дастаю шчэ фатаграфіі. Начальнік трохі касавурыцца. У іншых - насьцярожаныя твары, заўважаю прад сабою трывожны позірк жанчыны. (Тут могуць быць і мае сябры... Але, калі сядзяць у гэтых крэслах - то сябры гнілыя. Тады ўжо лепш мець адкрытых ворагаў.)

"Самазвалы, краны, каменьне, бэтон, пясок, апалубка - усё гэта была нашая работа у свой вольны час, цалкам за свой кошт, за свае сілы. Так паўстаў валун з эпітафіяй Адольфу, прад якім Вы лентачку разразалі, як казахі прыяжджалі". І паказваю яму фота, дзе стаю я зь Ігарам Засімовічам ды Валяр'янам Янушкевічам па сканчэньні працы. "А во яшчэ фота Шыльды на маёнтку з кветкамі, што казахі прынесьлі. І гэтую Шыльду ўласьці забаранілі. Чаму?"

- А Вы в какой республике живете? На каком языке Вы написали?

- Гэта нашая лацінка. (Эх, не сказала я, што лацінка ўведзена ўжо ў мэтро, што лацінкай і даўней Валяр'ян пісаў у касьцеле на Залатой горцы... Не казала, што невуцтва ёсьць злачынствам. Не пыталася, нашто начальства рабіла паказуху прад казахамі... А нашто мне ствараць сабе ворагаў? Досыць і тых, што самыя прыйдуць да мяне.)

- У нас двуязычие. Вы должны написать на русском и белорусском языках, согласовать с начальством.

- Я за свае грошы рабіць гэтай брыды ня буду. Гэта называецца прафанацыяй, бескультур'ем...

Мае словы патаналі ў пустаслоўі Нікалая Іванавіча:"Я только исполнитель. Я говорил депутату Цыдику и Чагану по культуре...

Змахнула сваё са стала сабе, устала.

- Бывайце здаровы!

- До свидания!

- Ганьба вам!

І зачыніла дзьверы за сабой. А што, няпраўду я сказала? Яшчэ 28 студзеня Пані Галіна Гэбэр выслала для нас з Варшавы ўкладзеную ёю ксёнжку, якая толькі што выйшла з друку - Listy ze stepów kirgizkich. Там яна піша й пра нашую працу, пра нас, там шмат фатаграфіяў, а можа ёсьць і забароненая Шыльда... Але ксёнжкі дагэтуль німа. Зьбяёдавалі, і ясна хто.

Прыходжу ў роднае абшчажыціе. У вэстыбюлі стаіць камэндантка. Надчэквае мяне?

- Што эта Вы, Петровна, пра рамонт гаварыце?  В правілах абшчажыція ясна сказана, што рамонт за сваі дзеньгі праізвадзіць.

- Я да Вас аніякіх прэтэнзій ня маю.

- А што ж гэта ў райіспалкоме гаварылі?..

- Я Вас не чапаю і Вы да мяне не чапецеся.

...Гэтая дасканалая сыстэма татальнага віжаваньня, заснаваная шчэ пры Сталіне, спраўна дзейнічае ў нас і да сёньня. Проціпаставіцца  гэтай сыстэме цемрашалаў можа толькі шчыльная Супольнасьць Сьветлых. І тут важная ЯКАСЬЦЬ ды ня колькасьць. І давер да канца, да рэшты. Нам німа чаго хаваць, бо Мы працуем дзеля ўсяго людзтва. Некалі Сакрат Яновіч слушна сказаў: "З запісу пачынаецца гісторыя". Сёньня я хадзіла ў васінае гняздо начальства  адмыслова дзеля таго, каб пакінуць Запіс Гісторыі Новае Літвы. Напісанае - застанецца.