Чытачы сайта МЫ - НАЦЫЯ! могуць пераканацца, праглядаючы змешчаныя ў розных раздзелах матэрыялы, - мы адзначаем год паэта Сяргея Панізьніка! А ён жа вядомы чытачам не толькі выдатнымі вершамі ў кнігах, якія захоўваюць яскравую форму і заўсёды напоўнены сэнсамі, але вядомы і сваёй даследчыцкай дзейнасцю на Радзіме, няспыным пошукам каранёў, радаводных сувязяў, гістарычных імёнаў, увасабленнем у жыцці спраў і дзей нашых продкаў; яго душу грэлі і грэюць духоўная фартуна і спадчына беларусаў, прынамсі, крывічоў на Рубоне. Для развіцця і ўсталявання пісьменніцкай самасвядомасці многае дала яму вучоба ў вышэйшым армейскім вучылішчы ў Львове, горадзе багатым на гістарычную культуру, нацыянальныя ідэі, традыцыі.

Такі чалавек у жыцці і цывільным, і армейскім, як і ў творчым жыцці, не мог не адчуваць сябе паўпрэдам роднай зямлі, а праз яе - і ўсёй цывілізацыі. Надзелены шырокай датклівай душой, абагачаны гуманнымі памкненнямі, у арміі ён не мог упісвацца ў рамкі зманлівай палітычнай службы, як і таталітарнай сістэмы наогул. У яго па службе - пад наглядам спецорганаў - пачаліся несуладныя адносіны, канфлікты... Аднак паэт вытрываў, захаваўся. І зусім арганічна і характэрна гучаць ягоныя радкі з верша «Пячаць каляднай поўні»:

Вунь зорка - самародкам
у поўні на плячы.
Гляджу - услед за продкам -
у нашу далячынь.

Я з поўняю злучуся
ў статутную пячаць, -
ЗМАГУ Я ЗЬ БЕЛАРУСЯЙ
ДЗЯРЖАЎНА ПРАГУЧАЦЬ.

Так, ён не мысліць сябе ў іншым плане, іншым вымярэнні, адорваным ад Беларусі, як гэта было, дарэчы, і з ягонымі папярэднікамі - сапраўднымі і вялікімі патрыётамі паразрыванай на кавалкі зямлі нашай.

Ніжэй мы змяшчаем невялікі артыкул Міхася Чарняўскага пра пакручасты лёс С. Панізьніка. Друкуем таксама аўтографы з кніг, падараванях паэту ягонымі калегамі, літаратарамі-суайчыннікамі.

Васіль Якавенка, рэдактар сайта

Панізьнік Сяргей (10.05.1942, в. Бабышкі Мёрскага р-ну Віцебскай вобл.), беларускі паэт, перакладчык, удзельнік беларускага адраджэнскага руху. Пачаў друкаваць вершы з 1959. У 1967 скончыў факультэт журналістыкі Львоўскага вышэйшага ваенна-палітычнага вучылішча Савецкай арміі і Ваенна-марскога флоту і пачаў працаваць ваенным журналістам. У верасьні 1969 без уласнай згоды быў пасланы ў савецкія акупацыйныя войскі ў Чэхаславакіі (перад выездам яму паведамілі, што накіроўваюць у ГДР). Знаходзіўся пераважна ў Мілавіцы пад Прагай, дзе працаваў у армейскай дывізіённай газэце. Завязаў знаёмствы і падтрымліваў сяброўскія адносіны з чэскімі пісьменьнікамі і навукоўцамі, якія цікавіліся Беларусьсю (найперш з Вацлавам Жыдліцкім), а таксама зь Міхасём Забэйдам-Суміцкім і некаторымі іншымі прадстаўнікамі старой хвалі беларускай эміграцыі ў Чэхіі. Знаходжанне ў Чэхаславакіі прыгнятала журналіста і паэта, бо тут ён да таго ж быў вымушаны насіць савецкую вайсковую форму, адчуваў сябе міжвольным акупантам. Панізьнік пачынае асуджаць увод войскаў Варшаўскага пакту ў Чэхаславакію і ў 1970 публічна просіць прабачэньня ў чэскіх вучоных і журналістаў за акупацыю іх Бацькаўшчыны. Пра гэта становіцца вядома ў спэцорганах арміі. Панізьніка дапытваюць, запалохваюць, шантажуюць, пастаянна за ім наглядаюць. Такім жа чынам затым будуць абыходзіцца і зь ягонай жонкай беларускай паэткай Яўгеніяй Янішчыц.

У канцы 1970 у Менск, у Саюз пісьменьнікаў Беларусі, за подпісам начальніка палітаддзелу дывізіі дасылаецца ліст пра тое, што капітан Панізьнік, «находясь за рубежом родной страны, устанавливал недозволенные личные связи с местными гражданами, в разговорах неправильно толковал интернационалистскую политику Коммунистической партии и Советского правительства... В практической деятельности и повседневной жизни проявляет элементы чуждых советской морали национализма и недовольства... Такой человек не должен быть в рядах Союза писателей».

Маладога ваеннага журналіста зьбіраюцца выслаць у Забайкальле, але з-за цяжарнасьці жонкі вымушаныя былі вярнуць у Беларускую ваенную акругу. Тут ён, жывучы ў ваенным гарадку пад Менскам, працаваў журналістам і сакратаром рэдакцыі ў дывізіённай газэце, працягваючы сваю паэтычную творчасць, прасякнутую ў шэрагу вершаў патрыятычнымі матывамі, сустракаючыся з колішнімі ўдзельнікамі «Акадэмічнага асяродку» беларускіх навукоўцаў, разгромленага ў 1974, падтрымліваючы адносіны з асобамі, якія былі пад наглядам спэцорганаў, у тым ліку з Ларысай Геніюш. Нарэшце ўлады канчаткова зразумелі, што маральна зламаць і застрашыць Панізніка ім ня ўдасца, і тады прыступілі да больш рашучых дзеяньняў. У кастрычніку 1976 ён, у абстаноўцы разьвязанай шалёнай прапаганды, быў выключаны з КПСС, а 01.01.1977 звольнены з працы. Гэтым жа часам перад Саюзам пісьменьнікаў Беларусі было пастаўлена пытаньне аб выключэньні паэта з сваіх шэрагаў. Але выключэньня не адбылося - большасьць Прэзідыюму пісьменьніцкай арганізацыі не прагаласавала за такое пакараньне. Некалькі месяцаў паэт-патрыёт быў беспрацоўным. Затым праз знаёмых уладкаваўся фэльчарам у траўмабрыгаду хуткай дапамогі. І толькі праз пэўны час яму ўдалося вярнуцца да творчай дзейнасьці і атрымаць магчымасьць больш-менш свабодна друкаваць свае творы. На сёньня Сяргей Панізьнік - аўтар 13 кніжак паэзіі і дакумэнтальнай прозы, за заслугі перад беларускай культурай узнагароджаны мэдалём Францішка Скарыны, а перад латыскай - ордэнам «Трох зорак» (1998).

Кр.: 1. ANH, F-3 (Сяргей Панізьнік).

Літ.: 1. Маліноўскі М. «Лістоў чакаю ад сяброў», або слова пра Сяргея Панізніка // Голас Радзімы. 07.05.1992; 2. Карлюкевич А. Диссидент в... капитанских погонах // Во славу Родины. 27.05.1992; 3. Гутарка Кастуся Ладуцькі з Сяргеем Панізнікам // Чырвоная Змена 19.11.1998.

Міхась Чарняўскі