Уладзімір ХАЛІП •

Той нечаканы візіт шмат каго не на жарт устрывожыў. І не толькі тут. Прайшло ўжо колькі дзён, а ў расійскай прэсе зноў і зноў узнікае пытанне: навошта Пуцін прыязджаў у Беларусь?

Афіцыйная версія не супакоіла нікога. Хутчэй наадварот. Узнікла яшчэ больш пытанняў. І ўвогуле, навошта было крамлёўскай прэсслужбе так цынічна хлусіць? Пуцін, які нават прыхаваць не намагаўся сваю непрыязнасць да кіраўніка тутэйшага, раптам кідаецца ў Мінск. Асабіста! Ды яшчэ з процьмай чынавенства вышэйшага рангу з прэм’ер-міністрам уключна. І ўсё толькі дзеля таго, каб паведаміць незгаворліваму суседу, што той можа пазычыць у расійскай казны паўтара мільярды даляраў?..

Гэта адказная місія больш пасавала б таму ж Барадзіну або якому-небудзь крамлёўскаму клерку. А калі ўзяць пад увагу яшчэ і неверагоднае прыніжэнне, якім несумненна для пыхлівага расійскага лідэра быў сам факт гэткага візіту, то ўсе сантыменты са шчодрай пазыкай беднаму малодшаму брату варта адрынуць адразу. Яшчэ ўчора тутэйшага правадыра нават на крамлёўскі парог не пускалі. А ў адказ які толькі бруд не ліла на расійскую ўладу афіцыйная прапаганда пакрыўджанага рэжыму. І раптам – бязмежная любоў і прыязнасць! Усё забыта?

На былой савецкай прасторы сфармавалася супольнасць кіраўнікоў надзвычай прагматычных. Яны добра ведаюць, колькі што каштуе. І свайго не ўпусцяць. А таму пытанне пра тое, чаго Пуцін прыязджаў у Беларусь, саступае на другі план перад пытаннем куды больш надзённым: што Расія тут набыла, а «малодшы брат» ёй саступіў ці нават аддаў задарма? Дакладней, што было таварам у гэтым гандлі?

Шмат у чым версіі расійскіх і беларускіх аглядальнікаў супалі. Хутчэй за ўсё размова паміж лідэрамі ішла пра непазбежнасць падпісання канстытуцыйнага акта і ўвядзення адзінай валюты. Вельмі слушнае меркаванне. Тым больш, у кантэксце часу. Расію чакаюць прэзідэнцкія выбары. І для краіны, якая ўяўляе сябе толькі імперыяй і нічым іншым, магчыма, прарыў на беларускім напрамку быў бы важкім аргументам на карысць крамлёўскага кандыдата. Яно так. Але ёсць і хібы ў гэтай відавочнай версіі.

Па-першае, навошта было так спяшацца? Да выбараў вунь яшчэ колькі часу. А партнёр у саюзным гандлі надзвычай ненадзейны. У самы адказны момант можа заявіць, што яго не так зразумелі. І ўсё сапсуе. І ўвогуле, хіба не лепш было б з новымі саюзнымі ініцыятывамі выступіць не Пуціну, а ягонаму патэнцыйнаму пераемніку ўжо напярэдадні выбараў? І ў якасці перадвыбарчага абаранка кінуць электарату абяцанне наладзіць па-сапраўднаму братэрскія стасункі з наравістым заходнім суседам.

Па-другое, не такі ўжо наіўны Пуцін, каб у чарговы раз пачынаць лабавую атаку там, дзе ўжо ён пацярпеў паразу. Чэкісты адну і тую ж сцяну ілбом не прабіваюць двойчы. Там, дзе нельга прарвацца адразу, яны ідуць у абход. Да таго ж ён цудоўна разумеў, што ягоны раптоўны візіт да кіраўніка, з якім безнадзейна сапсаваны дачыненні, будзе выглядаць надзвычай недарэчна. Такая магутная краіна ідзе фактычна на паклон? Да каго?

І ўсё ж ён наважыўся. Прыехаў з першым за два прэзідэнцкія тэрміны афіцыйным візітам. І яго нават не сустрэлі ў аэрапорце, як таго варта было чакаць. І толькі на наступны дзень наладзілі яму афіцыйную цырымонію. Дык хто каму «малодшы брат»?..

У той самы час пачалі нечакана шчыраваць расійскія генералы. Не абы якія – Балуеўскі ды Івашоў. І высвелілася з іх палымяных аповедаў, што Расіі жыць немагчыма без размяшчэння элементаў супрацьракетнай абароны на тэрыторыі Беларусі. У адказ на іх разгортванне ў Польшчы і Чэхіі. Няхай сабе амерыканцы цвердзяць, што гэта вымушаны крок, скіраваны на тое, каб засцерагчы цывілізаваны свет ад магчымай агрэсіі з боку рэжымаў-ізгояў, якія падтрымліваюць міжнародны тэрарызм. Расійскія генералы на гэткія дробязі ўвагі не звяртаюць. Затое кожны рух па той бок заходняй мяжы ўспрымаюць як неверагодную пагрозу на свой адрас. А тут яшчэ блытаюць планы маскоўскіх стратэгаў нежаданыя межы постсавецкіх дзяржаў. Няўжо перад імі варта спыняцца, калі размова ідзе пра бяспеку Расіі? Сістэма супрацьракетнай абароны, размешчаная пад Смаленскам, Маскву не прыкрые. Кожнаму вайскоўцу вядома, што такое падлётны час. Калі змаганне ідзе нават за долі секунды. Зусім іншая рэч, калі разгорне Расія сістэму недзе каля Буга ці Нёмана. За такое не толькі што паўтара мільярды зялёных, нават якое-небудзь прэстыжнае кіруючае крэсла можна аддаць.

Па ўласным жаданні расійскія генералы абы што не гавораць. Залішняя ініцыятыва можа пазбавіць лампасаў. Таму ніякай выпадковасці ў гэтай уцечцы інфармацыі не было і быць не магло. Не прысутнічаў у пуцінскай свіце міністр абароны? Дык быў жа прэм’ер.

Узровень інтэграцыі Беларусі ў вайсковую сістэму Расіі ўжо даўно перавысіў усе разумныя межы. Шмат хто з расійскіх палітолагаў вайсковы варыянт нечаканага візіту палічыў не толькі магчымым, але і адным з асноўных.

Беларусь усё глыбей уцягваецца ў расійскія вайсковыя авантуры. Тутэйшы рэжым упарта пагаршае міжнароднае становішча краіны, паніжаючы катастрафічна ўзровень дзяржаўнай бяспекі. Не той фантасмагарычнай бяспекі, якой апякуецца грувасткая структура КДБ, адсочваючы кожную праяву іншадумства. А бяспекі сапраўднай, дэфіцыт якой – ужо відавочная рэальнасць. Існаванне расійскага радыёлакацыйнага комплексу ў Ганцавічах і без таго ўжо гарантуе Беларусі непазбежнасць прэвентыўнага ракетнага ўдару у выпадку якога-небудзь нечаканага канфлікту. Тыя ж генералы засведчылі, што роля чалавечага фактару ў сучаснай супрацьракетнай абароне Расіі мізэрная. Сістэма тая можа непрадказальна адрэагаваць на недарэчную нечаканасць.

Няўжо нам усё яшчэ мала? Пасля страты больш чвэрткі насельніцтва падчас мінулай вайны. Пасля чарнобыльскай катастрофы? Чаму мы так бяздумна дазваляем уладзе рабіць з нас закладнікаў у авантурах чужой дзяржавы?

У навагоднюю ноч прыйшла да нас яшчэ адна вестка. У якасці патэнцыйнага ворага ўладай вызначана Амерыка. Толькі гэтага нам яшчэ не хапала! Што цяпер? Будзем капаць акопы, каб схавацца ў бульбе? Запрашаць сюды абаронцаў з Расіі?

Не паспеў ад’ехаць Пуцін з Беларусі, як усе былі агаломшаны нечаканай навіной. Акрамя тых паўтара мільярды пазыкі шчодрая Расія абяцае яшчэ два. Якое шчасце! Узрадвацца б апантана гэткай нечаканасці, ды нешта замінае. Маленькае такое пытанне. Нават шэраг пытанняў – дробных, недарэчных на тле вялікай перамогі тутэйшай дыпламатыі. А хто ж будзе аддаваць тую пазыку? І галоўнае – чым?.. Мы ж пазыку тую атрымалі мэтанакіравана: на аплату расійскага газу па новай цане. Гэтай зімой будзе цёпла ў хаце. Узялі вялізныя грошы, каб фактычна тымі мільярдамі прапаліць у печы. Які ж у нашай хаце мудры гаспадар! Калі ў нас сёння няма сродкаў, каб выкупіць той газ, дык адкуль яны возьмуцца заўтра? А плаціць давядзецца. Толькі — чым?..

Наіўнае пытанне!

У такіх выпадках разлічваюцца суверэнітэтам. І не трэба суседу ўводзіць танкі. І дэсант не спатрэбіцца. У найноўшых імперскіх войнах усё вырашае куды больш надзейная зброя.

Грошы. Нафта. І газ.

Дык няўжо мы будзем сядзець і моўчкі назіраць, як нас прадаюць і як вяртаюць у парабкі суседу?