Ганна Матусэвіч

8 лістапада 2014 года..Сёньня прайшло 17 гадоў ад часу Першае Літвы, што зьбіралася ў нашае хаце. Пасьля яшчэ была Літва-98 і Літва-99. Хто памятае пра гэта? І ці трэба нагадваць? Каму?.. Пра што?.. У Менску нахабна і цынічна камуністыя дэманструюць аб расейскай рэвалюцыі. Тут жа падзеі адбываюцца на Нашае Зямлі. Там, на пляцы – натоўп, доля якога – разбураць; тут ідзе пра асобы, каторыя могуць і павінны ствараць.

Адам Міцкевіч здужаў напісаць у 3-й частцы “Дзядоў” пра Філяматаў ужо па паразе Лістападаўскага Паўстаньня. Ведама ж, ад Яго чакалі паэзіі пра вайну. Ён моцна рызыкаваў, бо не здаваў сваёй пазыцыі ні перад прыяцелямі Маскалямі, ні прад непрыхільнымі, нават варожымі варшаўскімі крытыкамі.

Ён бараніў сваю Літву. Гэдак зраблю і я, калі выстаўлю для прачытаньня твор маёй, тады яшчэ малой дачкі, напісаны 16 гадоў таму. Шмат зроблена дзеля Літвы за гэтыя гады, але зрабіць трэба непараўнальна больш і найперш – узьняць сьведамасьць нашага люду. Сёньня скульптар Ігар Засімовіч завершыў працу па ачышчэньню ўнікальнага мармуровага помніку Юзафу Абламовічу. Перад гэтым ён здужаў узьняць зруйнаваны помнік зь зямлі. Выдатны прафэсыянал, ён рызыкаваў сваім жыцьцём, цягнучы лябёдкай 800-кіляграмовы груз на хісткай канструкцыі… Натуральна, што Ігару трэба заплаціць нейкіх 500 у.а. У Польшчы знайшоўся небагаты нашчадак Юзафа Абламовіча, які сплоціць нейкую частку. Астатняе вінны мы, Літвіны. У сваей кніжыцы “Лепшыя думкі чалавека” за 1992 Ян Пятроўскі пісаў пра гэты момант: “Сам народ у сваей нейкай значнай частцы мусіць быць на належным узроўні духовым, каб меў у сабе дастаткова сілы і праўдзівую сьведамасьць пацягнуць за сабою няпэўных… У вадказ на голас скептыкаў мы можам адказаць, што няма нічога на сьвеце сталым. Мы жывем у часе вялікіх зьменаў. Тое, што сягоньня выдаецца немагчымым, можа заўтра аказацца як вялікая пэрспэктыва для лепшых магчымасьцяў”.

Гуляньне на Літве

Што гэта такое? Гэта - Сьвята. Нашае Сьвята і Сьвята ўсіх Ліцьвінаў. А ўпершыню адбылося яно ў нашай хаце 8 лістапада 1997 году. Хто такія Ліцьвіны? Гэта вольныя людзі, якія моцна кахаюць сваю Зямлю. Гэтае Сьвята прыдумала мая мама, а мы ўсей сям'ёй рыхтаваліся да гэтага ўрачыстага Дня. Віталік прынёс зь ліцэю каляндарык з выявай Пагоні. Мама прыдумала тэкст для запрашальных паштовак: "Гуляньне на Літве адбудзецца ў мястэчку Койданава на вуліцы Пратасава, д.9, к.2, кв.18, 8.11.97." Цэлы тыдзень, а мо й болей, Віталік друкаваў паштоўкі для гасьцей, прыладзіўшыся на ваконным шкле, пераздымаў "Пагоню" з каляндарыка. Трохі памагала й я, але Віталік бурчэў на мяне, што кепска атрымліваецца. Пасьля мама падпісала самаробныя паштоўкі, і яны паляцелі да Ліцьвінаў, якіх шукалі і ў Воршы, і ў Гомлі, і ў Менску, і на Гарадзеншчыне, і на Магілёўшчыне, і ў Рызе, і ў далёкай Канадзе, дзе жыве наш Прэзыдэнт Івонка Сурвілла. Да Сьвята мама купляла посуд, рыхтавала прадукты; яна надта стамлялася, і ў яе не было часу пагуляць з намі, як раней. Я й Віталік загадзя напяклі да Сьвята печыва, кожны па свайму рэцэпту. Нарэшце наступіў Гэты Дзень... Я ўстала вельмі рана, бо трэбло дапамагчы маме. Яна абірала бульбу на "шапачкі", а я кроіла хлеб, строіла бутэрброды са шпротамі, наразала лустачкамі сыр. Тата таксама дапамагаў маме на кухні, а можа наадварот - мама дапамагала тату, бо тата сварыўся на маму, што яна ня ўмее сэрвіраваць стол. Карацей, на кухні кіпела праца, і толькі хлопцы сядзелі ў дзіцячым пакоі і займаліся сваім сталым заняткам - гулялі ў карты. Скончыўшы кухонную работу, я пайшла на наш назіральны пункт - вакно дзіцячага пакою. Цікава: хто ж першы да нас завітае? Ды мы ня ўгледзелі: ля дзьвярэй дзвынкнуў званок. "Ого! Госьці!"- крыкнуў на бягу Міколка. Нам зь, Віталікам таксама не захацелася заставацца на мейсцы, і мы паляцелі з усіх ног у вітальню. Мама адчыніла дзьверы. На парозе зьявілася нейкая цётка з сумкамі. (Пазьней мы даведаліся, што гэта была Кацянкова Вольга Іванаўна). Яна зазірнула ў залю і сказала: "Ну што, я першая?" Пасьля распранулася, пакорпалася ў сумцы і працягнула нам тры бананы, слодычы, затым прайшла на кухню і ўзялася памагаць, спыніўшы сварку таты з мамай.

А мы - зноў чакаць новых гасьцей! I неўзабаве мы іх убачылі. Гэта былі ўжо знаёмы нам дзядзя Дзіма Таруліс, што прывозіў маме машынку і зь цёцяй Сьветай. Уваходзячы ў пад'езд, яны памахалі нам рукамі. "Бачаць, як мы стукалі ў вакно!"- зарадаваўся Віталік. Вось адчыніліся дзьверы, і госьці зайшлі ў нашую хату, як гаспадары. "Вось гэта - табе, Міколка!"- сказаў дзядзя Дзіма і падаў карабок з гуашшу і блёкам для маляваньня. "А гэта - табе!"- зноў сказаў дзядзя Дзіма і падарыў Віталіку дзьве касэты. "Ну а гэта - табе," - трэці раз сказаў дзядзя Дзіма і павесіў мне на шыю мадалік з выявай Пагоні. Каля Пагоні быў намаляваны і наш бел-чырвона-белы сьцяг з надпісам "Беларусь". Трохі пазьней прыйшлі Мускія: дзядзя Барыс і зь цёцяй Марынай, а таксама бабка Валяньціна Лапцэвіч. Мы зь імі даўно сябруем. Яны былі ў нашай хаце, а мы - ў іхных. Дзядзя Барыс паказваў нам музэй каменьня ў Менску. А першы раз мы пазнаёміліся зь ім ў Ракуцёўшчыне, калі езьдзілі да Максіма. Бабка Валяньціна падарыла Віталіку гадзіньнік, мне далі шакаладку, а Міколку - цукерак. Самыя блізкія, койданаўцы, прыйшлі пазьней за ўсіх. Прыцёгся Міхась Сантаровіч з тортам і гарэлкай. Ён такі сьмешны! Аднойчы прыходзіў да нас, здаецца на Вялікдзень, і праседзеў дацямна. Хадзілі мы зь ім гуляць у мяч на Дзягілёньскае возера. У яго свае адметныя словы, ён папраўляў нас, калі мы "русілі". Віталік нават склаў маленькі слоўнічак Міхасёвай мовы. Апошнім зьявіўся Міхась Цішук. Ён працуе хірургам, забег перад дзяжурствам; але самае важнае, што ён прыйшоў з пропускам - нашай запрашальнай паштоўкай, бо ў хаце ў нас быў першы раз і дарогі ня ведаў.

I вось пачалося Сьвята.Тата выцягнуў стол на сярэдзіну хаты, а мы з мамай яго накрывалі. А госьці такія добрыя, нам ўсё дапамагалі рабіць! "А для дзяцей якое сьвята? Абы наесьціся багата!" Мы й наеліся за тым сталом, як на Дзяды! Віталіку мама давала ў ліцэй грошы на кішэнныя расходы, а ён ня еў ды сабраў іх на фотаапарат. Купіў нейкі зломак за 200 тысячаў. Тата надта сварыўся на яго за гэта, а мама абараняла, кажучы, што Віталік ашчаджаў грошы, да таго ж ён яшчэ горкае дзіця. Віталік фатаграфаваў тым фотаапаратам Ліцьвінаў, але здымкі не атрымаліся - кепскі фотаапарат. Затое назаўтра прыйшла да нас цёця Марына Дашкоўская і сваім "Кодакам" зьняла ўсю нашую сям'ю ў тых самых строях як былі мы на Літве, і мама тыя здымкі пасылала Ліцьвінам. Мы ўсе былі апрануты ў белае. Цёця Вольга Іванаўна казала, што гэта сымбаль чысьціні, і што мама ўзяла на сябе адказнасьць.

Першым з-за стала пабег Міхась Цішук. На дзяжурства. А 5-ай гадзіне вечара пачалі зьбірацца дадому Мускія з бабкай Валяньцінай і Вольгай Іванаўнай. Віталік дастаў баян, падыграў сьпевакам Магутны Божа і Пагоню, якую вывучыў адмыслова да Сьвята з "Нашай Нівы". Мама казала, што гэта яны для нас спэцыяльна ноты зьмясьцілі, хоць самі й не прыехалі. Наогул, да нас ніхто не прыехаў з рэдакцый, хоць мама запрашала ўсіх. Чакалі Уладзімера Арлова, той казаў, што прыедзе з жонкай - ажно ж не. Кнігу ягоную "Таямніцы Полацкай гісторыі" забралі ад суседкі, (давалі чытаць) думалі падпіша - не дачакаліся.

Усей сям'ёй мы некалі хадзілі ў "Беларускую хатку", дзе пазнаёміліся з Эдуардам Акуліным і ягоным Вераском. Нам надта спадабалася Батлейка. Пасыія мы й самі ставілі Батлейку на Каляды, ходзячы па хатах з баянам, з "казой" у кажухах, перамазаныя сажай. Толькі Батлейку мы ставілі па "Страшніку Гаму", якога вычыталі ў "Бярозцы". Мама чытала Эдуарду Віталікаў верш пра свавольніка Міколку. Яму спадабалася. Але й Эдуард з жонкай не прыехалі да нас. Дзядзя Дзіма суцяшаў маму, казаў, што ўсё йдзе выдатна. А мы зь дзядзем Дзімам, цёцяй Сьветай ды дзядзем Міхасём сядзелі дацямна. Цёця Сьвета зь дзядзем Дзімам пасьпявалі песьню пра гарэлку й беларусаў, а яшчэ дзядзя Дзіма прачытаў верш, прысьвечаны маме. Раней ён прыслаў маме цэлую касэту са сваімі песьнямі.

Вось такое яно - нашае Сьвята Гуляньне на Літве. Каму як, а нам было весела, бо мы, Ліцьвіны, Жылі і далей будзем Жыць!

17.7.98 Вераніка Сьцепулёнак, 6 "А" кл. , СШ № 4,
А настаўніца - мая мама, Ганна Матусэвіч.
Напісана для ТБШ у вадказ на абвешчаны для дзяцей конкурс.