Уладзімір ДЗЯНІСАЎ, намеснік старшыні Беларускай валантэрскай арганізацыі аховы гістарычных і культурных помнікаў •

Беларускія ўлады мелі адмоўнае стаўленьне да аховы гістарычнай і культурнай спадчыны цягам усяго савецкага перыяду. Спрыяльныя ўмовы ў арганізацыі досьледаў і афіцыйнага каталагізаваньня каштоўнейшых гістарычных і культурных помнікаў склаліся толькі у 20-ыя гады XX стагоддзя. Гэта быў кароткі перыяд беларусізацыі, калі шматлікія знакамітыя навукоўцы і гісторыкі яшчэ мелі вагу ў грамадзтве. Вынікам іх працы было выданьне першага дзяржаўнага сьпісу гістарычных, мастацкіх і прыродных помнікаў. Гэты сьпіс быў зацьверджаны ў 1926 годзе і зьмяшчаў 94 будынкі. Праца па дасьледаваньню і ахове культурнай спадчыны цалкам спынілася на пачатку 30-х гадоў, калі ўлады забаранілі правядзеньне палітыкі беларусізацыі і распачалі масавыя рэпрэсіі супраць беларускай інтэлігенцыі. Шмат цэркваў, палаца-паркавых комплексаў і мясцін археалагічных досьледаў былі нават зруйнаваныя па загаду кампартыі БССР напярэдадні Другой Сусьветнай Вайны. Палітыка ўладаў у дачыненьні да культурнай спадчыны ізноў зьмянілася толькі пасьля заканчэньня Другой Сусьветнай Вайны. Праца па дасканаламу вывучэньню помнікаў архітэктуры вельмі добра фінансавалася. У 1946-1948 гг. была праведзена сапраўдная навуковая экспедыцыя, у якой удзельнічала шмат знакамітых спецыялістаў-навукоўцаў. Мэтай экспедыцыі было выяўленьне найбольш каштоўных помнікаў архітэктуры, дасьледаваньне тэхнічнага стану гэтых будынкаў і складаньне дакумеэнтацыі. У 1947 годзе быў складзены і зацьверджаны новы Дзяржаўны сьпіс гістарычных і культурных помнікаў БССР.

Архітэктура – гэта тое, што ператварае звычайнае будаўніцтва ў мастацтва. Мастацтва ствараць рукатворнае асяроддзе, якое матэрыяльнымі сродкамі адлюстроўвае і фарміруе духоўную веліч як чалавека, так і сваёй эпохі.

У 2007 годзе мне давялося бліжэй пазнаёміцца з сучаснымі архітэктурнымі тэндэнцыямі і павевамі ў Мінску, а найперш – з людзьмі неардынарнымі, самавітымі, творчымі. У іх ліку і гэтыя двое – мастак Вашчанка і архітэктар Папруга. З імі аднойчы мы зрабілі невялікую экскурсію па цэнтры горада. Абмяркоўвалі тое, што іх і мяне хвалявала, альбо проста прыцягвала ўвагу. Гутарылі, часам з пэўным заглыбленнем у гісторыю.

У. ПАПРУГА •

Пытанні кіравання культурнай спадчынай з’яўляюцца вызначаючымі пры ацэнцы канкрэтных сітуацый, звязаных з абыходжаннем, штодзённым утрыманнем гісторыка-культурных аб’ектаў ці ўнясеннем істотных, як правіла ў нашым выпадку, драстычных зменаў у змест каштоўнасцяў у выніку аміністрацыйнага ці інвестыцыйнага ціску. Бо менавіта гэты механізм «кіравання культурнай спадчынай» і вызначае лёс паасобных аб’ектаў.