Рэчка Гавязьнянка, 2017. Пахмурна, дождж...

Валер Дранчук. Слова на разьвітанне

Апошні час мы стасаваліся мала. Сустракаліся выпадкова і амаль не тэлефанавалі адзін аднаму. Раней інакш. Наступальна актыўны Васіль Цімафеевіч сыпаў прапановамі, даволі часта запрашаў да сумеснай справы. Я з павагай і ўдзячнасьцю адказваў на запрашэньні, чым мог, дапамагаў старэйшаму сябру. Мы зналіся з 80-х. Калі Якавенка рабіў свой чарнобыльскі "Набат", я быў у яго ў намесьніках. На апошні юбілей напісаў у віншавальным фэйсбучным пасланьні: "Мацуйцеся, Васіль Цімафеевіч, мы яшчэ ўдарым у набат..." "Грымнем, абавязкова грымнем!" - з прыязнай усьмешкай прыняў мой жарт (ці зусім ня жарт!) 80-гадовы пісьменьнік.

І вось знаёмы голас. Пазнаю, радуюся. Слухаю!

"Хачу падпісаць тваю пэтыцыю за Гавязьнянку, -- не марудзіць Васіль Цімафеевіч. -- А сайт не паказвае, ШТО Я ПАДПІСАЎ і што магу быць спакойны. Нешта ня тое. Мо, дапаможаш?"
Уладкоўваем справу... 

А бачыліся апошні раз на прэзэнтацыі рамана Паўла Севярынца. Паціснулі адзін аднаму руку, і сёньня гэты поціск шмат чаго варты. Запомніў: рука па-ранейшаму цьвёрдая і адкрытая. Зычлівая ўсьмешка. Бадзёры, бадай, малады позірк.

Чорная вестка не была ўдарам. Але вялікай нечаканасьцю, абрынутым згары цяжкім каменем. Я надоўга перапыніў справы. І доўга моўчкі сядзеў, не хацеў паверыць, што Васіля Якавенкі няма. Моцна-моцна зашкадаваў, што страта менавіта МАЯ, вельмі блізкая і зразумелая мне.

Я не чытаў ягоных раманаў. Не пасьпеў. Але ведаў, што пасьля бліскучага Анатоля Казловіча ён першы, хто боль зямлі адчувае нібы свой і рэагуе на яго ўсёй моцай сваёй натуры. Словам і характарам пісьменьніка, публіцыста. На маёй кніжнай паліцы ягоныя кнігі менавіта з гэтым і гэтакім болем. Я разумею, што іх неабходна перачытаць. Сёньня, зараз жа. Пачуць інтанацыі і пульс, крык душы і развагу, надзею і роспач, але найперш -- боль. Усё гэта ёсьць; слова, напісанае ім, - застанецца.

Бадай, самы моцны ўспамін пра майго Васіля Якавенку - калі ён, даведаўшыся пра штосьці вельмі благое, тут жа, з паўабарота прыступае пісаць, ЗАСТУПАЦЦА за праўду, даводзіць ісьціну. На ліхадзействы ў яго абвостраны зрок, чуйны слых. Атрымліваецца поклічна, гучна, грымліва. Не, ня толькі. У яго прафэсійным почырку вастрыня адчуваньняў і праўды сьмертаносна яднаецца з прыцэльнай нянавісьцю да злыдняй беларускага лёсу, разнамаснай свалаты, у рэшце, ворагаў народа, асабліва тых, што на самым версе, - хоць пальцам паказвай... 

Пасьпяшаліся, Васіль Цімафеевіч, пасьпяшаліся... Яшчэ ня ў тыя дзьверы Вам, найдарагі наш. Ня ўсе кабінэты Вы абышлі, ня ўсім гаспадарам-кабінэтчыкам сказалі, што думаеце, ня ўсіх падлюкаў назвалі пайменна. Ня ўсіх прывялі да справядлівага суду. 
...Не хапіла, трошкі не хапіла, каб наступныя 85 мы адзначылі выхадам адмысловага нумара "Набата", таго самага, за аўтарствам Якавенкі. Хіба ўжо - пасьмяротна, ягонай Памяці. 

"Грымнем, абавязкова грымнем!" Бывайце, Васіль Цімафеевіч! Хай сьветласьць векавечная будзе над Вамі! Заўсёды і вечна.

Валер Дранчук