Реклама в Интернет     "Все Кулички"
  Мы – нацыя!
 
 
Брама сайта arrow АДВЕЧНАЕ arrow Культура arrow Жыццё і прыгоды Алеся Белакоза

Жыццё і прыгоды Алеся Белакоза Друк E-mail
09.08.2011 | 16:59 |
Змест
Жыццё і прыгоды Алеся Белакоза
Частка 1
Частка 2
Частка 3
Частка 4
Частка 5
Частка 6
Частка 7

ГУДЗЕВІЦКІ ЛІТАРАТУРНА-КРАЯЗНАЎЧЫ МУЗЕЙ. Частка 4

Красавік 30, 2011   

Image

АА: Распавядзіце, калі ласка, як вы стваралі ваш музей.

Сёньня мы разумеем, што настаўнік выхоўваць беларускіх патрыётаў у Савецкім Саюзе ня мог. За ім сачылі, на ўроку вучні былі такія (настроеныя, скажам, тым самым гісторыкам ці дырэктарам), якія кожнае слова настаўніка перадавалі. Магчыма, там былі і нейкія апараты, якія запісвалі мае ўрокі... І я вырашыў, што каб дайсьці да вучняў, выхаваць іх патрыётамі, патрэбныя ня толькі ўрокі. Тым больш, што на ўроку і часу не было - праграма была такая, што трэба было браць за адзін урок два-тры параграфы. Дык якое ж тут дадатковае выхаваньне магло быць?

Image

І вось што я вырашыў. Першым чынам - мы пачалі з вучнямі вучыцца пісаць вершы. Сам я ніколі вершаў не пісаў. Ведаю, як пісаць, але ня ўмею. Можа, гэта і вельмі добра, бо мне кожны верш вучня здаваўся дасканаласьцю. Я ад душы захапляўся іх вершамі. Чаму менавіта вершы? Тут я мог накіраваць тэматыку. Пачыналі мы пісаць пра маму, пра родную вёску, пра дрэўца, якое пасадзіў дзед ці прадзед, пра нашу прыроду прыгожую - вось такія тэмы. Гэта ж усё выхоўвае патрыятызм у чалавеку. Другое. Вядома, былі ня толькі вершы, бо калі ў вучня вершы не атрымліваюцца, то я яму раю: "Пішы прозай. Вось, напрыклад, Янка Брыль. Ён паглядзеў, што вершы слабаватыя ў яго, дык пачаў пісаць прозай. Такі пісьменьнік - слава для ўсяе Беларусі! Вось і ты празаікам нарадзіўся, а не паэтам". І дзіця не адчувала сябе горшым: "Ну, што ж, ён вершамі піша, а я так сама пішу, толькі прозай".

Вядома, гурток быў. Але гурток у нас быў не такі, як звычайна бываюць. Я не зьбіраў вучняў па дзесяць ці дваццаць зараз, а працаваў індывідуальна. Напрыклад. Напісаў вучань верш, прыносіць. Кажу:

- Добра, давай паглядзім яго. Калі ў цябе свабодны час?

- Або вялікі перапынак (гэта малавата), або сёньня пасьля ўрокаў, або заўтра перад урокамі.

У нас, напрыклад, вучні са Стругі езьдзілі, то яны прыязджалі на гадзіну раней, чым пачынаюцца ўрокі. І я кажу вучню:

- Значыць, я магу прыйсьці на гадзіну раней і мы папрацуем з табой.

Бывала так, што на такую гутарку нашу прыходзіў хтосьці зь сяброў вучня. Тады я ўжо стараўся менш недахопаў паказваць, бо ўсё-такі староньні чалавек. Але заўсёды пачынаў з посьпехаў дзіцяці. У кожным вершы ёсьць некалькі радкоў добрай рыфмы - удалай, багатай, дакладнай. Тут я ўжо захапляўся ад душы і казаў, што такой рыфме мог бы Янка Купала пазайздросьціць ці той самы Пушкін.

Далей - выяўленчыя сродкі. То параўнаньне такое, што... Сьцёпа, памятаю, так ужо дрэнна вучыўся. Напісаў чатыры радкі і піша: "Радзіма як мама..."

Кажу:

- Сьцёпа, дык гэта ж любы пісьменьнік у цябе можа скрасьці, калі даведаецца. Але ж ты і маладзец! Я табе пяцёрку пастаўлю за адно гэтае параўнаньне. Пасьля гэтага Сьцяпан на ўсё жыцьцё запомніў, што Беларусь - як маці!

Тэмы зьяўляліся самі па сабе. Напрыклад, прыязджаюць да нас паглядзець музей літоўскія настаўнікі. Зь імі загадчык РАНА, сакратар райкаму - гэта ўжо крышку бралася на дэмакратыю. Я папрасіў дзяўчынку і яна напісала верш. Сустрэлі. Гэты верш вельмі спадабаўся нашым гасьцям. Разам з тым, дзяўчынка шмат перавярнула гісторыі, многае даведалася. Я ёй падказаў штосьці - што агульнае ў нас зь літоўцамі (летувісамі).

Так што такога гуртка быццам бы і не было. Але я вельмі цешыўся, што за мной заўсёды хадзілі два-тры вучні і прапаноўвалі паглядзець іх вершы, дамаўляліся канкрэтна, на які час. І вось такім чынам можна было ўплываць на дзяцей.

Акрамя вершаў, мы пачалі перапіску зь пісьменьнікамі. Спачатку было страшнавата: гэта ж пісьменьнікі - недасяжнае штосьці. А потым паглядзелі, што гэта вельмі добрыя людзі. Тым больш, што пісалі мы толькі патрыётам. Шамякіну... не пісалі. І Броўку не пісалі. І вось нехта напісаў (я ня ведаю, можа, у насьмешку) - у маскоўскім часопісе зьявілася - што... Шамякін і Броўка прысылалі шмат матэрыялаў у Гудзевічы і там створаны музей. І яны нам бяз просьбы па бандэролі рознае прыслалі... То я ўжо матэрыялы пра іх зьмясьціў у самым канцы. І калі хтосьці з сучасных паэтаў у канцы гэтых стэндаў, дык Шамякін пасьля яго. Таксама нядрэнна - перад Шамякіным ідзе. А яго пакаралі вось такім чынам за тое, што ён не патрыёт. Быў бы патрыёт, мы б яму напісалі, выткалі б гальштук...

У 1970 годзе Вера Ігнатаўна арганізавала ткацкі гурток. Ткалі гальштукі бел-чырвона-белыя, з прозьвішчам і якой-небудзь юбілейнай датай. Многія зь пісьменьнікаў лічылі гэта за ўзнагароду. Напрыклад, Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч - бацька цяперашняга Шушкевіча, казаў нам так, калі прыязджаў:

- Я ваш падарунак - гальштук - захоўваю ў шкляным футэрале. Чаму ў шкляным? Каб на яго ня села ні пылінка, але каб яго было відаць. Гэты футэрал захоўваю ў шафцы з шклянымі дзьверцамі, каб было відаць. Калі хто прыходзіць, я кожнаму паказваю, але не даю ў рукі. І сам адзяваю толькі раз у год на дзень свайго нараджэньня і толькі на пачатак. А потым здымаю, каб ён не панішчыўся, каб ён даўжэй захаваўся.

Вярцінскі піша, памятаю: "Божа ты мой, я забыўся пра дваццацігоддзе пачатку маёй літаратурнай дзейнасьці (а 20 гадоў назад быў надрукаваны яго верш у часопісе), а вы ўспомнілі, дзякуй вам". І ён стаў нашым сябрам на ўсё жыцьцё. І так многія іншыя. Значыць, нам гэты гурток вельмі дапамагаў. Вяла яго Вера Ігнатаўна. Дарэчы, яна навучыла тых дзяўчат, што працуюць у музеі. Яны ткуць цяпер, прадаюць закладкі, гальштукі, паяскі. Але гэта ўжо... ня тое. Гэта людзі, якія для грошай працуюць, а не для справы. Ім Беларусь пакуль не патрэбная...

І так перапісваліся мы зь пісьменьнікамі, з мастакамі, з кампазітарамі - скажам, з тым самым Семянякам, Ліпенем, Багуставым, Купавам, Марачкіным...

Вядома, ліст напісаць самому было б значна прасьцей і хутчэй. Але мне хацелася далучаць вучняў. Чаму? Скажам, вучаніца-каталічка піша да Шушкевіча: "Наша сям'я - каталікі. І некаторыя сьцьвярджаюць, што калі каталікі - то, значыць, палякі. А як вы на гэта глядзіце?" І Шушкевіч дае свае каментары, што хрысьціянская канфесія - гэта адно, а нацыянальнасьць - зусім іншае і больш важнае. Гішпанцы, італьянцы, бразільцы, баварскія немцы і гэтак далей не зьяўляюцца ж палякамі з-за таго, што яны каталікі...

Гэта таксама вельмі цікава і патрэбна было. Гэта патрэбна было і пісьменьнікам, бо засталіся ж гэтыя лісты, друкуюцца. А яны цешыліся і з падарункаў, і зь лістоў...

Але і гэтага мала. Для таго, каб гэты беларускі патрыятызм увесь час рос, трэба рабіць нешта. А калі толькі гаварыць, што мы - патрыёты, дык гэта ж пустыя словы...

Значыць, музей. Спачатку я ня думаў, што з гэтага можа атрымацца нешта саліднае. Паехаў да Аляксея Міхайлавіча Пяткевіча. Ён скрывіўся, кажа: "Гэта нежыцьцёва, гэта нерэальна...". Аналагічна рэагавала і мама. Праўда, на маму маю вельмі ўплывалі КГБісты: падсылалі людзей, якія пераконвалі яе, што ў вёсцы музей ня можа быць, нідзе няма, каб у вёсцы быў музей, тым больш, што тут ніхто ж такі важны не нарадзіўся і што гэта немагчыма... Яна прасілася: "Не рабі ты таго музею, бо арыштуюць, пасадзяць". Ведаеце, як маці - баялася за лёс сына. Але музей мы рабілі...

Вядома, я ня думаў, што вырасьце такі музей: сёньня пятнаццаць залаў! Гэта ж многа. Мы маглі б яшчэ дваццаць залаў адчыніць, але справа ў тым, што немагчыма і гэтыя 15 чалавеку перагледзець як сьлед. То нашто іх пашыраць, няма сэнсу. А экспанатаў у нас на многа залаў яшчэ ёсьць. Ну, тут ізноў-такі вучні езьдзілі са мной па вёсках. Дапусьцім, я заўтра думаю пабываць у Востраве. Прашу ў брыгадзіра каня. Дае дазвол. Сына брыгадзіравага прашу: "Пагавары з бацькам і рана прыязджай пад школу ці на вялікім перапынку зьбегаеш ды возьмеш гэтага каня". Вучням з гэтай вёскі, скажам, з Вострава, паведамляю: "Мы заўтра прыедзем. Вы падрыхтуйце. Што мы зьбіраем? Усё тое, што сёньня выкідаюць, рубаюць, паляць. Маю на ўвазе ўсялякія прылады ткацкія, скажам, той самы трыножак, на якім калісьці варылі вячэру, бойку, цабэрак, кацубу, рагач, чапялу... Усё, што захавалася. Прасачыце, каб яго не выкінулі, а каб аддалі ў музей. Дык там будзе ўвекавечана і ваша прозьвішча, бо хто захаваў, хто карыстаўся гэтым, хто ахвяраваў - запісана будзе". Некалькі вучняў, хто жадаў, ехалі. Заязджалі ў вёску, пад'язджалі да хатаў, нас сустракалі вучні, некаторыя ўжо павыносяць нават усё. І мы паўвёскі праехалі і заклалі воз так, што больш нічога нельга пакласьці. І потым езьдзілі другі раз.

Гэта таксама вялікая справа, таму што вучні пачыналі разумець, што ўсё старажытнае, ранейшае трэба берагчы, а не зьнішчаць.

Вядома, музей рабіўся патрыятычны. Начальству ён вельмі не падабаўся ўжо хаця б па той прычыне, што робіць яго Белакоз. І тым больш зьмест ім не падабаўся... Яны кожны раз загадвалі, каб я даваў эскізы тых залаў, якія буду рабіць. Я эскізаў не даваў. Мы стараліся чым найхутчэй зрабіць залу, як толькі ўжо дамовіліся, што яна будзе. У той час старшыня мусіў даваць дабро на гэта, бо без дапамогі калгасу мы не маглі б рабіць. Калгас, вядома, не дапамагаў бы - старшыня вельмі варожа ставіўся да музея... Але старшыня райвыканкаму Вашко Ўладзімір Іванавіч быў вельмі разумны чалавек, ён нам дапамагаў ва ўсім.

Памятаю, зрабілі мы чатыры пакоі, адчынілі: прыгожы такі музей! Прыехалі тут і пісьменьнікі зь Менску, з Гродна, мастакі, кампазітары. Прыехаў Вашко на наступны дзень, зайшлі са старшынём калгаса, а старшыня кажа: "Больш у гэтым музеі нагі маёй ня будзе. Не магу я бясконца тут дапамагаць, мы ж - калгас". А сам грошай ня меў куды падзець (тут яны крышку схімічылі: далучылі слабы калгас, узялі яго імя, калгас у нас стаў вельмі вялікі - дзесяць тысяч гектараў зямлі, а прадавалі ўсю прадукцыю ў два разы даражэй, чым іншыя калгасы, бо мы ж - адсталы калгас; дык вось з-за гэтага яны не мелі куды грошай падзець). Старшыня іх пазычаў направа і налева: райпрамкамбінату - пяцьсот тысяч. Кажа: "Яны ніколі нам ня вернуць, але мы ўсё роўна не маем куды падзець...".

Я яму прапаную, што мне даюць у Бабруйску абсталяваньне джэмавай фабрыкі, бо гэта вельмі прыбыткова, яны сталі іншую прадукцыю рабіць, а тое абсталяваньне выкінулі. Кажу:

- Аддайце нам.

- Калі ласка. Прывязіце квітанцыю, што вы здалі тры тоны металалому, і... забірайце.

Я старшыні кажу пра гэта. Ён гаворыць:

- Мы не маем куды грошай дзяваць. Нашто нам гэта? Не патрэбна.

І я напісаў: "Здавайце ў металалом". Нікому не патрэбна. Такая была палітыка...

І вось старшыня кажа, што больш яго нагі ня будзе і нічога дапамагаць ён ня будзе. Я прашу:

- Добра. Мы вось будзем рабіць залу Народнай Славы. (Не рабілі мы гэтай залы. Мы ўсе залы рабілі з тым, што гэта будзе зала Народнай Славы, а потым робім іншую залу... Вось гэта ўжо будзе зала Народнай Славы - тады робім залу Народнай творчасьці... Далей. Зала Народнай Славы. А самі прадстаўляем мастакоў нашай Гарадзеншчыны і іх арыгінальныя працы, ня копіі. Зноў кажам, што будзе зала Народнай Славы... І так бясконца.) І як мы яе будзем рабіць? Дапусьцім, што нам трэба кавалак шкла (а трэба не кавалак, а многа кавалкаў шкла). Я паеду ў РАНА. Там гэтага шкла ніколі не бывае, але дапусьцім, што яно ёсьць. Рында яго ня дасьць (Рында Мікалай Іванавіч - загадчык РАНА, які ўвесь час зачыняў наш музей і стараўся мяне ўсяляк дапячы). Але дапусьцім, што стаўся цуд і Рында даў шкло. Як мы яго даставім? Аўтобусам усё я не прывязу. Трэба будзе па машыну да вас ісьці. У калгасе ёсьць шкло, а райвыканкам вам заплаціць. Кажуць, вам пералічым грошай ад райвыканкаму.

Старшыня баяўся начальства. А тут Уладзімір Іванавіч Вашко кажа:

- Міхаіл Сьцяпанавіч, трэба дапамагаць. Інакшага выхаду няма. Музей вельмі добры, трэба пашыраць яго. І я вас вельмі прашу: дапамагайце далей.

Але старшыня, як мог, гамаваў гэтыя справы, шкодзіў... І ўсё ж музей рабіўся памаленьку, рос.

Скажам, для музея мы пажадалі выказваньні пра мову. І ўсім пісьменьнікам, каму пішам, просім: "А вы прышліце выказваньне пра мову, як вы да мовы ставіцеся"  (Дарэчы, кожны адказаў, акрамя Быкава. Васіль Быкаў ніякіх патрыятычных спраў не хацеў рабіць чамусьці. І па гэтай прычыне мы зь ім дрэнна жылі. І я часта яму мараль чытаў, кажу: "Можа, Вы і не беларус? То мы ня будзем пісаць Вам ужо? Нашто ж гэта?" "Не, я - беларус". "Але паводзіце Вы сябе ня так, як беларус...").

Вось такім чынам, крок за крокам, музей ствараўся. Праўда, як гэта бывала на самой справе. Гэта быў, можа, які 1979-ы год. Я тут дровы рубаю. Прыязджае на "Волзе" шафёр старшыні калгаса і кажа:

- Алесь Мікалаевіч, сядайце ў машыну, з Вамі хоча Вашко пагутарыць.

- Добра, толькі я паеду на ровары. Мне ж дахаты яшчэ трэба будзе ехаць.

Заехаў. Там галоўны аграном, старшыня калгаса і старшыня Мастоўскага райвыканкаму Вашко Ўладзімір Іванавіч. Старшыня райвыканкаму кажа:

- Ведаеце, хлопцы, я хацеў бы пагутарыць зь Алесем Мікалаевічам адзін на адзін.

Пайшлі начальнікі. Ён гаворыць:

- Алесь Мікалаевіч, робіце вялікую справу, я хацеў бы дапамагчы Вам. Можа, давайце будзем афармляць яшчэ адну залу. (Адна зала ў нас была ўжо зроблена на той час. Як зроблена? Дырэктару школы загадвае Рында: "Сёньня ж разбурыце музей, каб не было". Прыязджае дырэктар (вельмі добры, разумны чалавек быў у той час дырэктарам) і кажа:

- Алесь Мікалаевіч, загад. Ідзем, будзем разбураць. Рында сказаў, што там антысаветчына.

Кажу:

- Ідзем у музей, паглядзім, можа, мы штосьці выкінем, а штосьці пакінем.

Ідзем, заходзім. Першы стэнд у нас пра Кастуся Каліноўскага быў.

- Іосіф Ігнатавіч, у гэтым годзе ў Маскве на рускай мове выйшла кніга "Константин Калиновский". Ну, няўжо Вы думаеце, што калі б ён быў антысаветчык, то выдалі б такую кнігу?

- Ну, то я згодзен, што Кастусь Каліноўскі, вядома... Няхай будзе.

Другі стэнд - Францішак Скарына.

- Можа, ён быў антысаветчыкам?

- Не, - кажа.

Далей - Міхась Явар. Застрэліўся ў 1933 годзе (пры Польшчы): перасьлед, беспрацоўе, беднасьць...

- Можа, ён антысаветчык?

- Ну, не, Явар - не...

- Сяргей Крывец: сядзеў у турме пры Польшчы, вызваляў Гдыню ў час Другой сусьветнай вайны, адарвала яму абедзьве нагі і памёр ён там, на полі бою. Можа, ён антысаветчык?

- Не, не антысаветчык.

Далей сьцяна - дываны, паяскі, ручнікі вышываныя.

- Можа, гэта антысавецкае мастацтва?

- Не.

Далей - гісторыя Гудзевіцкай школы (я ўжо разумеў, што мяне тут «пасуць», дык я там больш даваў посьпехаў у адукацыі па Беларусі, чым пра нашу школу).

- Можа, гэты стэнд антысавецкі?

- Ну, не. Гэта добры стэнд.

Далей - Беларуская Сялянска-работніцкая Грамада.

- Усе гэтыя хлопцы, што тут паказаны, сядзелі ў турме пры Польшчы. Што, сёньня ізноў яны антысаветчыкі?

- Ды не, хай будуць.

- Камуністычная партыя Заходняй Беларусі. Таксама сядзелі ў турмах: і Іваноўскі, і Ўлановіч, і Шымак...

- Не-не, хай будуць.

І шафа стаіць з экспанатамі.

- Можа, гэта шафа антысавецкая?

- Не.

- Ну, то што выкідаць?

- А, няхай будзе...

І калі мы зрабілі першыя чатыры залы, з пасады ўжо вызвалілі дырэктара школы. Пазьней ён прыязджаў у музей з сынам. Паглядзелі яны гэты музей, і ён кажа сыну:

- Зьбегай, паглядзі школу - як там. Потым раскажаш мне.

А сам гаворыць:

- Алесь Мікалаевіч, мне так сорамна. Я ж спрабаваў зачыняць гэты музей. А такі добры музей атрымаўся.

- Ведаеце, што, - кажу я, - я дзень і ноч малюся за Вашае здароўе, таму што іншы зачыніў бы. Вам жа загадвалі. Нашто Вам непрыемнасьці. А Вы ж не зачынілі. А за гэта Вас і звольнілі з працы. Так што - вялікі Вам дзякуй.

- Камень з душы Вы ў мяне зьнялі. Я начамі ня сьплю і ўсё думаю: «Што я ледзь не вытварыў! Ну, як так можна было?»

Дык вось, бывала, як нам зрабіць трэба новы стэнд, а РАНА і новы дырэктар-стукач забараняюць рабіць, то выкладчык працы падрыхтуе гэты стэнд, а была вялізная шафа - на ўсю сьцяну, і за гэтай шафай стаіць гэты стэнд. Калі толькі прыходзіць дырэктар да яго і кажа: «Я паеду ў Масты, Вы зрабіце тое і тое», то ён прыбягае, кажа: «Дырэктар ужо паехаў, забірайце гэты стэнд». Я забіраю (а экспанаты ўсе падрыхтаваныя). На перапынку раскладаю экспанаты і вучням: «Прыклейвайце». Стэнд не было чым маляваць, малявалі цэментам. Але ж стэнды былі. І музей быў.

Што ж сказаць, кожная зала давалася зь вялікімі намаганьнямі. Урэшце мы зрабілі і залу Народнай Славы. Толькі яна не называецца зала Народнай Славы, а зала гісторыі Гудзевічаў. Там і нашы сёньняшнія людзі, там і тыя, што раней жылі. І самыя багатыя людзі таксама паказаны: апрануты яны вельмі няважна, бо яны ж зьбіралі грошы. Таму яны і багатыя - працавалі дзень і ноч,  зьбіралі грошы. Так што можна па-рознаму паглядзець на гэтую Славу.

Паказалі мы Першую сусьветную вайну, Другую. Шкадую, што не паказалі іншых войнаў. Трэба было пачакаць, яшчэ, можа, сабраць матэрыял і паказаць хаця б тую Грунвальдскую бітву... Не зрабілі мы гэтага. І гэтая зала гісторыі Гудзевічаў. Не баявой, не народнай славы, а паказаны нашы людзі...

Вучні пісалі таксама ў войска выпускнікам нашай школы. Тыя былі вельмі задаволеныя...

Image

Дарэчы, перанесьлі хатку зь вёскі - дзевяць кіламетраў ад нас. Яна ў глушы, ніколі не гарэла, ні ў адну вайну. І там мы знайшлі тры хаты ХVIII-га стагоддзя. Я папрасіў Тарасевіча Юрыя Рыгоравіча з Гродна (вельмі вялікі патрыёт). Ён шаснаццаць разоў за кошт сваіх выхадных прыязджаў сюды, каб гэтую хатку зрабіць такой, як яна была там, на месцы.

Прапаную старшыні калгаса:

- Можа, яму хоць неяк кампенсаваць гэтыя камандзіроўкі.

Згаджаецца:

- Трэба яму рублёў хоць трыста пералічыць.

Я да Тарасевіча, а ён кажа:

- Ведаеце, у мяне, як і ва ўсіх, страшэнна не хапае сродкаў, але я не магу за гэтую сьвятую справу браць грошы...

І адмовіўся. Бацька Іваноўскага (гарадзенскага мастака Зьміцера Іваноўскага) Пётр Мікалаевіч абяцае:

- Алесь Мікалаевіч, я Вам бясплатна дапамагу.

- Ну, дапамажыце, калі ласка.

І вось ён афармляе залу: робіць мэблю, стэнды. Дзе паказаны быт нашага народу.

У трэцяй зале, прапануе мастак Міхась Вераціла:

- Давайце зробім такія стэнды - метр на метр і два метры ў вышыню.

Я кажу:

- Дык што ж гэта атрымаецца - выходкі (туалеты). Гэта ж ніякага віду. Я лічу, што сантыметраў сорак у глыбіню і дзесьці метар трыццаць у шырыню. Тады будзе відаць, што гэта стэнды.

Падтрымаў мяне Іваноўскі. І парабіў гэта. І парабіў так фундаментальна - з дрэвапліты. Я кажу:

- Нашто Вы так робіце? Яно ж будзе на месцы стаяць.

- Хто яго ведае, усяк можа здарыцца.

Як праводзілі ацяпленьне, адсоўвалі ўсё. А каб ён зрабіў пліту да пліты, яны раз'ехаліся б.

І вось чалавек працуе і дзень, і два, і пяць. Я нясу абед.

- Я паабедаў, Алесь Мікалаевіч.

- І Вам нічога не плацяць.

- Ня трэба. Я з сабой абед бяру.

Калі ўжо ён зрабіў вельмі шмат, таксама я да Пронкі, што трэба яму заплаціць. Іваноўскі кажа:

- Нізавошта. Ні капейкі не вазьму.

Вось такія патрыёты. Як ня быць музею?

А вучні... Саша Рыжко напісаў да дзядзькі Юзіка (роднага брата Якуба Коласа) ліст: «Што было з той зямлёю? У паэме Міхал памёр - і ўсё. Ці купілі яе, ці не?» Дзядзька Юзік дакладна расказаў, як гэта было зь зямлёй. Вельмі каштоўны ліст. Ніхто ж такога пытаньня не ставіў чамусьці, а гэтае дзіця паставіла...

Трэба нам паказаць, што быў вятрак, стаяў тут на горцы. Нават два ветракі было ў нас.

- Саша, намалюй.

- Алесь Мікалаевіч, я ня ўмею.

- Як умееш, намалюй.

Намаляваў Саша гэтыя ветракі, мы павесілі ў музеі. Прыязджае прафесар Анікейчык (па маляваньні прафесар, ён архітэктар быў і мастак). Я кажу:

- Скажыце, калі ласка, там у нас сабрана нямала карцін, якая зь іх найлепшая?

Захапляецца:

- Найлепшая, што гэтае дзіця намалявала. У яго вялікі талент. Каб ён вучыўся, дык ён быў бы вядомы на ўвесь сьвет...

Яшчэ такая сітуацыя: прыехаў пажарнік і заяўляе:

- Будзем разбураць хатку. Над хаткай ідзе лінія электрычная. Страха салямяная. Упадзе дрот - будзе пажар.

Я і так, і сяк.

- Не. Трэба тэрмінова ізаляваны дрот правесьці або перанесьці лінію.

Перанесьці няма куды, бо мы там планавалі яшчэ хлеўчык зрабіць, гуменца. Ну, а старшыні ня трэба гэтага, хай разбураюць... А Саша ўжо брыгадзір, праводзіць высакавольтныя лініі. І сын мой, Мікалай, разам зь ім працуе. І вось прывозяць яны шафку: гэта быў буфет. Яны прывезьлі верхнюю частку гэтага буфета, які ў 1931 годзе зрабіў Міхась Явар. Ён стаіць у музеі.

- Божа мой, хлопцы, як вы здолелі?

Некалькі разоў езьдзіў, каб аддаў брат, а брат кажа: «Купеце мне шафу або сто рублёў давайце». Дзе я гэтыя сто рублёў вазьму? А яны ж прывезьлі гэтую шафку. Знайшлі жанчыну, у якой гэтая шафка засталася - яна цялятніца. Накасілі ёй падкормкі. Яна папрасіла яшчэ накасіць - і на заўтра накасілі. Папаілі тых цялят. Прывезьлі шафку - цямнее. Прапаную:

- Хлопцы, ну, як гэта вы: машына дзяржаўная, вы цэлы дзень не на працы, не абедалі, вядома? Ідзем у хату.

-  Нізавошта.

Я ім дваццаць рублёў даю:

- Заедзеце ў рэстаран і пагуляйце, хлопцы.

- Што Вы, Алесь Мікалаевіч... Не, не.

Дык вось гэтую лінію трэба было. Гэта ж Саша дастаў ізаляванага дроту вельмі дарагога 150 метраў і з сынам маім чатыры столькі нацягнулі ў мароз. Калі яны зьлезьлі чорныя ад холаду, усе калаціліся, рукі - як граблі.

- Ідзем, хлопцы, пасьля такога трэба абавязкова выпіць, бо ня жарты, можна і застудзіцца.

- Нізавошта.

Саша, хоць вельмі любіў выпіць, ён ні разу да мяне ў хату не зайшоў - баяўся, што я зафундую. І толькі калі я напісаў пра яго ўсю гэту гісторыю, як ён памагаў, то ён прыйшоў. Я яму прачытаў. Тады, праўда, трошкі выпілі. Памёр Саша Рыжко малады...

Ёсьць яшчэ афарміцель з Гродна Алесь Ступень - мастак, музеі афармляе. Ён многа зрабіў для музея нашага.

І такіх шмат. Так што, сказаць, што рабіў музей Белакоз - гэта ня так. Рабілі ўсе, усіх ня ўспомніць...

Расказваць хутка, а рабіць доўга...

АА: А Цыхуна ведалі?

Ведаў, Цыхун Апанас Пятровіч. Ён рабіў сваю справу, я - сваю. Але добры быў чалавек і мяне, дзе можна - падтрымліваў. Я яму ўдзячны.

ПЕРАБУДОВАЧНЫЯ ЧАСЫ, ГАРАДЗЕНСКІЯ СПРАВЫ

НН: Алесь Мікалаевіч, распавядзіце, калі ласка, пра Ваша жыцьцё ад 1980-га года, калі можна, яшчэ пра добрых людзей, якіх Вы сустрэлі ў жыцьці. Нам цікавае Вашае разуменьне падзей у пасьляперабудовачныя часы. Як такія людзі, як Вы, цяпер жывуць і ацэньваюць тое, што адбываецца? Як, нягледзячы на праблемы са здароўем, на працяг ціску з боку рэжыму, як такія людзі, як Вы,  ня толькі выжываюць, а і дасягаюць новых посьпехаў?

Ведаеце, былі моманты слабасьці. Нават прыйшла такая дурная думка...  спаліць сябе. Гэта калі ўжо пачалася «дэмакратыя», калі апошнія камуністы не давалі разьвіваць музей.

Але што гэта дало б? Я паглядзеў - у апазіцыі ўсе палякі. Я падтрымаў бы іх - і ўсё. Толькі паланізацыі нашага краю дапамог бы...

Дарэчы, я сам не рабіў бы ні за што раздзел народнай медыцыны ў музеі. Бо паняцьця ня меў пра медыцыну, каб брацца за яе. Але ня мог не паслухацца Зоські Верас. Сьвятая жанчына!...

АА: Я вельмі шкадую, што так і не паехаў да яе, пакуль яна была жывая...

Я да яе ў Вільню чатыры разы езьдзіў.  І яна з унукам Слаўкам прыязджала да нас. Зоська Верас - гэта як бы пераход ад Янкі Купалы да нашых часоў. Бо яна ж ведала і Янку Купалу, і Максіма Багдановіча. Нават сябравала з Багдановічам. На вечарынах ён запіскі ёй пісаў, яна захоўвала. Гэтая запіска адна ёсьць у нас у музеі, алоўкам напісана. Зоська Верас не магла перадаць яе, вельмі цаніла.

Я кажу:

- Рабіце копію. Вядома, аловак ня надта капіруецца. Дык Вы напішыце сваёй рукой. Вашу руку ведае ўся Беларусь. І фотаздымак дайце. І ўсё прачытаецца тады.

- Як я сама не дадумалася.

А зьмест такі. Вечар, моладзь гуляла ў пошту. І Максім Багдановіч піша ёй прыкладна так: «Я заўважаю, што ў Вас нейкая бяда, а я нічога не ведаю пра гэта. Мы жывем побач, і як чужыя. А ўсе беларусы паміж сабою павінны быць, як родныя»...

Зоська Верас тады траціла слых...

АА: Вось толькі што ехалі да Вас і гаварылі! Што гэта тэхналогія выратаваньня. Ужо Багдановіч пра гэта ведаў, а мы толькі зараз адкрываем.

Аказваецца, ня ўсё так проста.

Прыехаў тады Міхась Казлоўскі (ён выдае цяпер «Куфэрак» недзе ў Вільні) па рэкамендацыі Лявона Луцкевіча. І аказалася, што гэта - паляк, прысланы сюды, каб шкодзіць, каб наш музей зрабіць польскім. Аказваецца, ён вельмі шкодзіў, ён, відаць, нагаварыў пра мяне шмат дрэннага Луцкевічу. Бо Луцкевіч стаў варожа ставіцца. Луцкевіч прыслаў яго, і вось ён яму там даносіў, што ў музеі робіцца...

Калі ёсьць магчымасьць, трэба расказаць пра тое, як палякі «зарэзалі» зборнік Арла. Будзе асобная тэма. Я Вам дам пачытаць паэму М.Арла «Чаму ўсыхаюць польскія кветачкі на гноі беларуска-літоўскім». Яны не надрукавалі, сказалі: «Гэта не Арла, гэта нехта іншы»...

АА: Пажадаеце, выставім у Інтэрнэце разам з Вашай прамовай пра Арла. Бо пасьля ўвядзеньня «Карты паляка» можна рабіць зь імі ўсё, што хочаш. Бо гэта ўжо адкрытая агрэсія - варожая імперская дзейнасьць...

Як да Вас ставіцца Данута Бічэль?

АА: Я Вам распавяду, як. Спачатку ўсё было нармальна: у часы «Паходні» - у 1980-я, пачатку 1990-х - калі яшчэ і Таранда, і Ткачоў быў. Нават да мяне дахаты прыходзіла, кніжку ўласных вершаў падаравала. Але потым мне не спадабалася, што яна зьвязалася з Алесем Чобатам.

Пра Чобата сьцісла два эпізоды. Першы. 1991 год, выбары ў Вярхоўны Савет. Гэта першы шанц, каб стварыць апазіцыю 12-га скліканьня. І па акрузе ідзе мой аднафамілец акадэмік Юры Міхайлавіч Астроўскі. Усе ведаюць, што ён беларус, што гісторыя сям'і беларуская. Аказваецца, у яго бацька быў вельмі моцны беларускі патрыёт. Мне пра яго бацьку расказваў адзін мой знаёмы, які бачыў, як той яшчэ ў савецкія часы ў кафэ на беларускай мове адчытваў афіцыянтку. Тое, што Юры Астроўскі быў прабеларуска арыентаваны - гэта таксама было відавочна. Напрыклад, ён актыўна шукаў доказы адметнасьці і аўтахтоннасьці беларусаў. У нас на кафедры адна з супрацоўніц (Арэхава) зрабіла кандыдацкую дысертацыю па частотах алеляў групаў крыві, дзе даказала, што беларусы па генафондзе бліжэй да цяперашніх летувісаў, чым да палякаў. І самае галоўнае - даказала, што тыя, хто лічыць сябе палякамі з тэрыторыі Гродзеншчыны, па сваім генафондзе нічым не адрозьніваюцца ад тых, хто лічыць сябе беларусамі. У той жа час і тыя, і другія адрозьніваюцца па генафондзе ад палякаў Польшчы. Гэта быў навуковы доказ таго, што мы - гарадзенскія беларусы-«палякі» - адзіны народ, проста штучна падзелены ў розныя гістарычныя перыяды польскай імперскай прапагандай.

Дарэчы, Юры Міхайлавіч выкарыстаў гэтыя дадзеныя, і не спаслаўся на Арэхаву. Гэта непрыгожа.

АА: Але ж выкарыстаў. І я ведаю, як ён учапіўся за гэты матэрыял, як ён шукаў яго.

Цяпер такіх фактаў больш. Ёсьць той жа Аляксей Мікуліч, які 30 гадоў вывучаў генафонд беларусаў. І ён прыйшоў да высновы, што такі ж народ - нашыя наўпроставыя продкі - выглядаў, як мы цяпер, і жыў на гэтай нашай беларускай зямлі ня менш за 4-5 тысячагоддзі таму.

Гэта выкладчык Гарадзенскага ўніверсітэта?

АА: Не. Ён працуе ў Менску ў Інстытуце этнаграфіі і фальклёру. Ён прафесійна вывучаў генафонд. Я зь ім пазнаёміўся, калі ён прыязджаў на канферэнцыю «Беларуская нацыянальная ідэя» у 1999-м годзе.

А тады (у пачатку 1990-х) такія матэрыялы былі вялікай рэдкасьцю. І Юры Астроўскі вельмі моцна ўчапіўся за іх. Калі так, дык я бачыў, на што чалавек добра арыентаваны...

Дык вось Чобат тады прыдумаў, што «Астроўскі ня пойдзе, маўляў, гэта - наменклатура». «Мы - дэмакраты, будзем выстаўляць сапраўднага дэмакрата». І зьявіўся нейкі габрэйчык Соркін. Чобат заявіў, што гэта добры эканаміст. А БНФ быў у той час у значнай ступені пад Чобатам. І ён прымусіў палову сябраў БНФ працаваць на Соркіна, выставіўшы яго па той жа акрузе, дзе ішоў Юры Міхайлавіч...

А тады было, што выбары лічацца адбылымі, калі прыйшло больш за палову выбаршчыкаў. Юры Міхайлавіч перамог у першым туры, але Соркін адцягнуў частку галасоў, і Астроўскі не набраў больш паловы галасоў у першым туры. Мусіў быць другі тур, а на яго не прыйшло 50% ад неабходнай колькасьці выбаршчыкаў. І выбары на гэтым былі прызнаныя неадбылымі. А па тым законе ты не маеш права па гэтай жа акрузе балатавацца ў наступны раз. І вось так Чобат заваліў акадэміка Астроўскага, першага акадэміка на Гродзеншчыне.

Таму што беларус. Ім палякі патрэбныя.

АА: Я яму гэта прабачыць не магу, таму што бачыў, што гэта была правакацыя і ўсё было падыграна ўладам. А ўлады страшна баяліся, што акадэмік Астроўскі трапіць у Вярхоўны Савет. І калі б ён апынуўся ў Вярхоўным Савеце, я ўпэўнены, гісторыя Беларусі была б іншай...

Так. І з радыяцыяй гэтай было б інакш.

АА: І з радыяцыяй, і шмат з чым. Таму што Юры Міхайлавіч - ён яшчэ і трошкі хітрэйшы. Ён з нуля саматугам уверх ішоў, яшчэ з вайны. Але яму далі зрабіць кар'еру. І неяк ён ладзіў з гэтым начальствам. А як толькі зьявіўся шанц - ён пайшоў за інтарэсы народа...

Далей другі выпадак. Раз прыходзіць Чобат на «Паходню» і кажа: «Ваш Таранда - правакатар, агент»...

Што такое? А ў часопісе «Политический собеседник» сфатаграфавана Бічэль-Загнетава (якая прыехала ў Вільню) разам з Луцкевічамі. І там разгромны артыкул. Чобат заяўляе, што гэты фотаздымак даў Таранда. У Таранды аж рукі затрэсьліся, ён кажа: «Я гэтага не рабіў, я нікому нічога не аддаваў». Прынес на наступнае паседжаньне сваю плёнку-негатыў, аддае мне (а я тады ўвесь час з фотасправай па навуцы быў зьвязаны). Я раблю зь плёнкі Таранды фотаздымкі, параўноўваю іх з тым, што ў часопісе, і бачу, што той, хто фатаграфаваў для «Субяседніка», стаяў ніжэй Таранды (відаць, на адным калені) і зрабіў кадр на секунду пазьней, бо людзі ўжо пасьпелі галаву павярнуць (усе ведаюць, што такое ракурс). То бок 100%-на, што ў «Палітычным субяседніку» быў не яго фотаздымак. І Чобат, як тэхнар, ня мог гэтага ня ведаць...

Карацей, для мяне стала ясна, што Чобат - гэта правакатар, які разбурае гродзенскае беларускае гарадзенскае асяроддзе.

А тут праз пэўны час я дазнаюся, што, нягледзячы на ўсе гэтыя падзеі, якія мелі шырокі розгалас (а я потым рабіў выступ на «Паходні» перад дзесяткамі людзей, паказваў фотаздымкі. Кажу: «Вось вам гэтыя фотаздымкі, параўнайце»), Чобат, зьнікшы з «Паходні», зьяўляецца побач з Данутай Янаўнай. І яна зь яго пачынае рабіць вялікага паэта. Потым ён пачынае зь ёй жыць...

У мяне некаторыя пытаюць: «А як ты ставішся? Вось ты казаў, што Чобат такі-сякі, а Данута Янаўна кажа, што ён харошы?» Я кажу: «Мяне зьдзіўляе, што яна мае нейкае дачыненьне да такога чалавека».

І пасьля гэтага я сустракаю Дануту Янаўну, вітаюся: «Добры дзень». А яна мне маўчыць у адказ. Другі раз вітаюся - яна маўчыць, трэці раз - маўчыць. Тады я кажу ёй у твар: «Данута Янаўна, Вы што, мяне не бачыце?» «Не, я Вас не бачу.» Я кажу: «Тады і я Вас не бачу»...

Усё. Гэта было больш за 10 гадоў таму.

Але гадасьці яна робіць Вам...

АА: Яна можа рабіць, што заўгодна, але дзе-небудзь я гэтую ўсю гісторыю яшчэ падыму...

Аднойчы Сакрат Яновіч напісаў штосьці Мілінкевічу і напісаў, што «добры чалавек у вас у Гародні ёсьць - Чобат, добрыя артыкулы піша, трэба яго падтрымаць». А я яшчэ тады супрацоўнічаў з Мілінкевічам. Я кажу: «Ды які ж ён добры?» Я тады гэта ўсё папрасіў перадаць Сакрату Яновічу, каб ён ведаў, хто такі Чобат...

Дык калі ў мяне пытаюцца пра Чобата - я заўсёды сваё меркаваньне і кажу. І калі пры гэтым паўстае пытаньне пра Дануту Янаўну, дык заўсёды кажу, што мяне зьдзіўляе, што яна мае справу з гэтым чалавекам.

І мяне яна чамусьці ўзьненавідзела. Я і пра Чобата нічога ня ведаў і нікому не казаў, бо і ня ведаў яго. А яна ўзьненавідзела... А то ж была такая добрая, што ўжо і сьвет ня бачыў. Пісала лісты нам, нават прыслала некалькі экспанатаў. А то раптам дрэнная. Перастала вітацца. Дзе толькі можна, пакасьць зробіць: на сходах, усюды. Я вельмі дзівіўся. А потым яна піша: «Ці можна прыехаць сустрэцца з Вашымі вучнямі?»

- Можна.

Прыязджае з Алесем Ліпенем, сабралі вучняў і яна кажа:

- Вы думаеце, што вы пішаце прыгожыя вершы? Вашы вершы нікуды ня годныя. Яны зусім ня добрыя. Вы думаеце, што вы музей зрабілі? Ды такіх музеяў - у кожнай школе ў Беларусі. Іх тысячы сёньня - такіх музеяў, як ваш. І вы тут нічога ня робіце...

Гэта яна, значыць, рашыла перад вучнямі мяне скампраметаваць. Відаць, яна і Астроўскаму (гаворка пра Юрыя Астроўскага) пра мяне дрэннага нагаварыла, бо Астроўскі вельмі добра да мяне ставіўся, а так стаў - з халадком. Яна, відаць, і Быкаву на мяне нагаварыла, бо Быкаў стаў коса глядзець. Дык коса ён мог, бо я яго адчытваў кожны раз, што ён беларускага патрыятызму ня мае ў сваіх творах, што ён для музея нічога ня робіць.

Кажу:

- Вашы творы можна везьці ў Сярэднюю Азію, на Далёкі Ўсход...

А Надсану наплёў Казлоўскі, Луцкевічу - Казлоўскі. І яны пачалі зьнішчаць Балакоза...

Быў Зьезд беларусаў сьвету ў Менску. Сядаем у тралейбус, тут заходзіць Луцкевіч і зь ім яшчэ некалькі чалавек. А нейкі п'яны сядзіць і кажа:

- Во, беларусы наехалі, да мы вас...

Я кажу на яго:

- Змоўкні, гніда!

Ён змоўк, бо ён меў на ўвазе гэтых, што зайшлі і па-беларуску размаўлялі, а тут бачыць - і яшчэ ёсьць. Тыя спыніліся каля мяне адразу, а Луцкевіч: «Пойдзем, пойдзем», - каб не загаварылі са мной, каб нават не спыняліся. І дзе маглі, яны шкодзілі. І гэта ўсё - праз Дануту. Бо чаму ж інакш Астроўскі да мяне стаў горш адносіцца? Хто мог? Мікола Таранда яму б нічога дрэннага не сказаў.  Ды і няма чаго гаварыць дрэннага. Чаму Быкаў?...

Раней было. Стаім на ганку «Гродзенскай праўды», ідзе Юрка Голуб. А тут яшчэ быў такі правакатар Траяноўскі. І вось напярэдадні яны ўдвох рашылі мяне спаіць і выпытаць штосьці. Прыйшлі ў пакой да мене ў гасьцініцу зь дзьвюма бутэлькамі гарэлкі. Выпілі гэтыя дзьве - яшчэ пабег Юрка прынёс. Яле я ім ня даў ніякай падставы, каб мяне здрадзіць, бо выпіўшы ці ня выпіўшы - а не хацелася ў турму сядаць...

Назаўтра стаім мы з Быкавым, ідзе Юрка Голуб і кажа:

- Галава расколваецца, цэлую ноч у ваньне сядзеў.

І пайшоў. А Быкаў кажа:

- Алесь Мікалаевіч, Вы асьцярожна будзьце, ён - стукач.

АА: Гэта які год быў?

Можа, які 1970-ы... Голуб і Ларысу Геніюш здраджваў. Увесь час каля яе пасьвіўся - і здраджваў. І як я паказваў музей наш па тэлебачаньні і нехта з абкаму партыі забараніў Ларысу Геніюш - гэта яго работа была. Сказаў рэжысёр, што прадстаўнік абкаму загадаў зьняць стэнд пра Ларысу Геніюш.

Я кажу:

- Як зьняць? Яна ж нарадзілася ў Гудзевічах, вучылася ў нашай школе.

НН: А яна сапраўды нарадзілася з Гудзевічах?

ImageЯна так піша.

Я думаю, што было так. Што тут быў пан, дзед яе, тут быў лекар, а там нікога не было. І вось яе маці, напэўна, радзіць прыехала сюды. І яна нарадзілася тут. А жыла яна ў Жобаўцах, на хутары. А запісана - вёска Палаўкі, таму што хутароў не запісвалі як населены пункт, а вёска Палаўкі побач. Вось такая неразьбярыха...

Дык вось тады рэжысёр мне кажа:

- Перадача ў праграме ёсьць, ідзе на ўсю Беларусь. Ня можна пра Ларысу Геніюш узгадваць, раз забаранілі. Ня будзе перадачы. А ня будзе перадачы - мяне здымуць з працы, Вам не паздаровіцца.

Кажу:

- Я згодзен.

Стэнд пра Ларысу Геніюш зьнялі.

Мы вядзем перадачу. Там быў стэнд пра Алізу Ажэшку, а фатаграфіі дробныя. Я кажу:

- А гэта Ларыса Геніюш, - і... ўсё выдаў пра Ларысу Геніюш, што трэба было.

Дык задаволены быў рэжысёр. Зайшлі ў кабінет, ён паціснуў руку, паглядзеў так выразна. Але нічога не казаў, бо... сьцены вушы маюць.

Такіх выпадкаў было шмат.

Трэба было хітрыць... Таксама, напэўна, і Астроўскі Юры Міхайлавіч хітрыў, інакш ня выйдзеш.

Дарэчы, пазьней выявілася, што прадстаўніком ад абкаму быў Юрка Голуб.



 
« Папяр.   Наст. »
БелСаЭс «Чарнобыль»

КОЛЬКІ СЛОЎ НА БРАМЕ САЙТА :

Народ і нацыя: Колькі слоў на Браме сайта
|


Шаноўныя, перад вамі спроба адкрытай і шчырай размовы пра найбольш важнае і надзённае, што даўно паўстала і востра стаіць перад нашым народам, цяпер — асабліва, — ратаваць сябе ў супольнасці, у суладдзі, берагчы і развіваць творчы дух народа і нацыі. Я ведаю, што гэтыя словы і тое, што за імі стаіць, дойдзе далёка не да кожнага розуму,...
Інстытут Нацыянальнай Памяці (ІНП)
|


Памяць народа – перадумова для далейшага яго развіцця ў грамадзянскай супольнасці і выканання ім ролі крыніцы ўлады і крыніцы дзяржаўнасці. Інстытут Нацыянальнай Памяці (ІНП) ёсць грамадзянская ініцыятыва па выяўленні і раскрыцці найвыдатнейшых старонак беларускай гісторыі, абароне этнакультурных каштоўнасцей і выкрыцці злачынстваў супраць свайго народа, калі б яны ні былі ўчыненыя. Ніжэй прыводзяцца і іншыя вытрымкі з палажэння Аргкамітэта...
Joomla! Ukraine

НАВЕЙШЫЯ ПУБЛІКАЦЫІ :

Хатынь спаліў… былы савецкі афіцэр
Погляд | Гістарычны матыў


21 сакавіка 1943 году на шашы Лагойск-Плешчаніцы партызаны абстралялі нямецкую калону. Адным з забітых быў капітан Ганс Вёльке чэмпіён Берлінскай Алімпіяды 1936 году, якому сімпатызаваў Гітлер.У адказ на наступны...
Выстава фоторабот «На мяжы тысячячагоддзя»
Брама сайта | Галоўнае


4-27.09.2018 г. у фотогалерэі кінатэатра "Цэнтральны" (горад Мінск) адбудзецца выстава фотаработ. Уваход вольны.    ...
ОБ ИСТОКАХ И ВРЕМЕНИ ФОРМИРОВАНИЯ БЕЛОРУССКОГО ЭТНОСА
Погляд | Даследаванні


Анатоль Астапенка В статье подвергается критике концепция «древнерусской народности». Наиболее приемлемой, исторически оправданной мыслью об этногенезе белорусов, является концепция балтского происхождения. Предлогается новая парадигма, согласно которой белорусский этнос имеет тысячелетнюю...
З высокім Сьвятам!
Брама сайта | Галоўнае


Сяргей Панізьнік. "Сьцяг"      Сьветлым полем я нясу агнявую паласу: як маланка, нада мной зіхаціць над галавой                    Сьцяг мой вольны,                    Сьцяг мой сьмелы,                    Сьцяг мой...
Не забаўка і не нажыва
Погляд | Асоба


Яўген Гучок, паэт, публіцыст Ужо 60-т гадоў стала і плённа працуе на ніве беларускага прыгожага пісьменства празаік і публіцыст, інтэлектуал Эрнэст Ялугін. Нарадзіўся ён у 1956 г. на станцыі Асінаўка...
Стваральнік жывых твораў
Погляд | Асоба


Яўген Гучок, паэт, публіцыст Сёлета (19.11.2016 г.) выдатнаму майстру беларускага слова, гарачаму патрыёту Беларусі, пісьменніку, сябру Саюза беларускіх пісьменнікаў Эрнесту Васільевічу Ялугіну спаўняецца 80 гадоў. Яго творчы, як і жыццёвы, шлях не...
"Вялікае сэрца" (прысвечана В.Якавенку)
Погляд | Асоба


Яўген Гучок    2 сакавіка 2018 года споўнілася сорак дзён, як пайшоў у іншы свет (няма сумневу, што ў лепшы - у нябесную Беларусь) публіцыст, пісьменнік, грамадскі дзеяч Васіль Цімафеевіч...
Васіль Якавенка пасьпеў паставіць свой асабісты подпіс пад пэтыцыяй за гавязьнянку
Погляд | Асоба


Валер Дранчук. Слова на разьвітанне Апошні час мы стасаваліся мала. Сустракаліся выпадкова і амаль не тэлефанавалі адзін аднаму. Раней інакш. Наступальна актыўны Васіль Цімафеевіч сыпаў прапановамі, даволі часта запрашаў да сумеснай...
Увечары 22 студзеня 2018 года памёр Васіль Якавенка
Погляд | Асоба


Разьвітаньне адбудзецца 24 студзеня у рытуальнай зале мінскай Бальніцы хуткай дапамогі (Кіжаватава, 58б)  з 14:00 да 15:00. Пахаваны пісьменьнік будзе на Заходніх могілках.  ...
Выйшаў з друку новы раман вядомага пісьменніка і публіцыста В. Якавенкі «Абярэг»
КНІГІ | Навінкі


Ён прысвечаны навейшай гісторыі Рэспублікі Беларусь і асвятляе надзённыя пытанні культуры і нацыянальнага жыцця. У аснову твора пакладзены гісторыі, нявыдуманыя і пераасэнсаваныя аўтарам, падзеі і з’явы апошніх гадоў. Персанажы...
2018
Брама сайта | Галоўнае


...
Васіль Якавенка. «Пакутны век». 2-е выданне.
КНІГІ | Нятленнае


Якавенка, В. Ц. Пакутны век : трылогія / Васіль Якавенка; 2-е выд., дапрац. - Мінск : Выд. ГА «БелСаЭС «Чарнобыль», 2009.- 896 с. ISBN 978-985-6010-30-2. Падобнага твора ў беларускай...
Матей Радзивилл: «Беларусь – очень близкая для меня страна»
Погляд | Гістарычны матыў


Об истории и современности знаменитого польско-белорусского дворянского рода Радзивиллов «Историческая правда» беседует с князем Матеем Радзивиллом. - Пан Матей, расскажите, пожалуйста, к какой ветви Радзивиллов Вы относитесь? - Все, ныне...
Сяргей Панізьнік. Палуба Калюмба
ТВОРЫ | Пісьменнік і час


  Згодна з легендай, якая ходзіць за акіянам, амерыканскі кантынент адкрыў 500 гадоў таму мораплавацель -- нехта народжаны на нашай зямлі у дзяржаве Вялікім Княстве Літоўскім. Наш зямляк, паэт Янка...
Васіль Якавенка: "Пакутны век". Да 10-годдзя выдання
КНІГІ | Нятленнае


Фільм, зняты Уладзімірам Каравацк ім ў 2007 годзе, аб чытацкай канферэнцыі ў Мінску па кнізе-трылогіі беларускага пісьменніка Васіля Якавенкі "Пакутны век", упершыню апублікаванай у 2006-м годзе. Мантаж відэа ў 2017...
Васіль Якавенка: Б’е набатам інерцыя чарнобыльскай безадказнасці!
ДЗЯРЖАВА І МЫ | ПостЧарнобыль


Ён заўжды быў і застаецца чарнобыльцам – ад пачатку нараджэння Зоны. Дзе ў зоне ж адчужэння апынуліся яго родныя Васілевічы. Пасля былі шматлікія падарожжы па забруджаных радыяцыяй раёнах. У 1991-96...
“Крывіцкія руны - ІІ”
КНІГІ | Нятленнае


Крывіцкія руны : вып. ІІ, беларускі культурны мацярык у Латвіі. / уклад., прадм., камент. М. Казлоўскага, С. Панізьніка. - Мінск : Кнігазбор, 2017. - 452 с. ISBN 978-985-7180-05-9. У том выбраных твораў «Крывіцкія...
Глядзець вачыма будучыні
ТВОРЫ | Пісьменнік і час


Шмат гадоў назад у газеце "Голас Радзімы" (№ 50-52, 30 снежня 2004 года) была апублікавана гутарка сябра ГА "МАБ" Веранікі Панізьнік з прафесарам факультэта германістыкі і славістыкі ва ўніверсітэце канадскага горада...
БелАЭС: чаго баіцца МАГАТЭ?
ДЗЯРЖАВА І МЫ | Беларуская АЭС


Астравецкая АЭС цалкам адпавядае стандартам МАГАТЭ, сцвярджае афіцыйны Менск. Са справаздачаў экспертных місіяў гэтай арганізацыі ў Беларусь, аднак, вынікае іншае. На думку агенцтва, Дзяржатамнагляд Беларусі - няздольны забяспечыць бяспеку...
Ярослав Романчук: Беларусь медленно, но верно избавляется от нефтяного проклятья
ДЗЯРЖАВА І МЫ | Экалогія


Конфликт с Россией вокруг цены на энергоресурсы избавит Беларусь от нефтяного проклятья и, если не помешает АЭС, вынудит инвестировать в зеленую экономику и в развитие возобновляемых источников энергии. Как заявил...
Joomla! Ukraine

Новыя каментары :

КОЛЬКАСЦЬ ПРАЧЫТАНЫХ СТАРОНАК 
з 1 снежня 2009 года

КОЛЬКАСЦЬ НАВЕДВАЛЬНІКАЎ САЙТА 
mod_vvisit_counter Сёння 1123
mod_vvisit_counter Учора 1602
mod_vvisit_counter На гэтым тыдні 7955
mod_vvisit_counter У гэтым месяцы 51628