Анатоль КЛЯШЧУК, Івацэвіцкі раён. Фота аўтара 

Паўтара месяца таму "Звязда" распавядала пра цікавы праект па фатаграфаванні самых вялікіх драпежных птушак на тэрыторыі Беларусі — арланаў-белахвостаў і пра няўдалую спробу нашага фатографа Анатоля Клешчука злавіць, як кажуць, за хвост і сваю ўдачу. Тры дні, праведзеныя ў схованках на балоце і ў лесе плёну тады не прынеслі. Ці то арланы не прыляцелі, ці не адпавядала надвор'е (здарылася якраз першая зімовая адліга), або неасцярожныя рухі і шоргат у засідцы сталі галоўнаю перашкодаю зрабіць унікальныя кадры. Магчыма, усё гэта сышлося разам. Пасля была яшчэ адна трохдзённая спроба нешта "выседзець" і быў чарговы "пралёт". І Анатоля адольвалі думкі, што справа гэтая безнадзейная. "Але з расчараваннем прыходзіла і жаданне, без якога ў сур'ёзнай фатаграфіі (і тым больш у здымках жывёльнага свету) не бывае вынікаў — не пасаваць перад цяжкасцямі, не спыняцца, пралічыць усе папярэднія памылкі і чакаць", — дзяліўся сваімі ўражаннямі наш калега.

— Выганашчанскае возера — гэта сапраўдны арліны край, — распавядаў Анатоль, і доказам яго слоў было тое, што работнікі заказніка неаднойчы бачылі белахвостаў каля схованак. Гэта толькі распальвала ў душак фотаанімалістаў-няўдачнікаў азарт і здаровы дух суперніцтва.

І, як аказалася, недарэмна. Вынікі цярпення не прымусілі сябе чакаць. З апошняга "фотапалявання" на арланаў фатограф-звяздовец вярнуўся перапоўнены ўражаннямі і з незвычайнай калекцыяй здымкаў арлінага "банкету". Гэта, несумненна, удача — убачыць і здымаць некалькі гадзін запар адразу чатырох арланаў-белахвостаў. Сёння мы друкуем фотаздымкі з гэтай цікавай і займальнай фотасесіі.

Ад адной думкі, што зноў цябе чакае цесны і нязручны шалаш на замерзлым (а горш таго, ужо адталым) балоце, 8-9 гадзіннае паўсядзенне-паўляжанне на бярозавых паленах у холадзе ці пад дажджом, на душы рабілася ніякавата. Але адступаць не было куды. Пад'ём у чатыры раніцы, кубак гарбаты і спешны выезд з Целяханаў у бок Выганашчанскага возера. Залезці ў падрыхтаваны шалаш зацемна было адной з умоў поспеху. зоркія і мудрыя арланы, не павінны бачыць ніякіх падазроных аб'ектаў і тым больш чалавека — для іх найбольшую з небяспек. Без чвэрці шэсць я ўжо "абжываўся" ў знаёмай шалашовай прасторы, выкладваў з заплечніка тэрмас і бутэрброды, каб потым не рабіць залішняга шоргату, ўладкоўваў на штатыў фотакамеру з тэлеаб'ектывам. Дзень быў пахмурны, з мокрым снегам. З аднаго боку, гэта добра, што світанак настае пазней, але з іншага — фотаздымкі атрымліваюцца цьмянаватыя, глухія. Аднак выбару не было. Я сцішыўся ў чаканні. Святла і птушак. Як рабіў гэта ў мінулы і пазамінулы разы, як рабілі іншыя ўдзельнікі фотапленэру. Шмат каму хацелася мець фотаздымкі цара птушак — арлана-белахвоста.

Дзякуючы сумеснаму праекту грамадскай арганізацыі "Ахова птушак Бацькаўшчыны" з гідралагічным заказнікам "Выганашчанскае" многім беларускім фатографам-анімалістам выпала рэдкая магчымасць паўдзельнічаць у фотаздымках, неабходных для стварэння фотавыстаўкі. Фотавыстаўку будуць праводзіць у школах, вучыць і заклікаць дзяцей захоўваць папуляцыі рэдкіх драпежных птушак. Праект называецца "Акцыя для арлоў і людзей. Захаванне рэдкіх птушак у Выганашчанскім рэгіёне сіламі грамадскасці". На працягу шасці тыдняў ладзіліся туры з Мінска ў лыжную сталіцу — Целяханы, удзельнікаў размяшчалі ў гасцініцы, забяспечвалі харчаваннем. Умовы — лепшага не пажадаеш. Здымай — не хачу! Для паспяховых здымак загадзя былі падрыхтаваныя тры спецыяльныя пляцоўкі, дзе верагодней за ўсё і знаходзіліся арланы. Зямлянка, хлеў на старым хутары і цесны шалаш у затопленым бабрамі бярэзніку. Мясцовыя егеры Аляксандр і Пятро Івановы, Мікалай Варабей і Віктар Куратнік загадзя паклапаціліся, каб "здымшчыкам" было як мага камфортней, на прывадзе выкладвалі тушы загінулых дзікіх звяроў. Толькі адна ўмова, якую аматары незвычайнага палявання павінны былі самі і ўлічваць, і выконваць: без спецыяльнай фотаоптыкі на гэткіх здымках рабіць няма чаго. Куратар праекта біёлаг-арнітолаг Вольга Лукшыц паведаміла, што праект адбыўся пры фінансавай падтрымцы па праграме малых грантаў пасольства ЗША ў Беларусі і будзе мець выдатны працяг у адукацыі і выхаванні. Цяпер слова было за фатографамі. І большасць з іх разумелі важнасць удзелу ў здымках, што ад кожнага з іх таксама залежыць будучыня прыроды-матухны.

Першы арлан прызямліўся бясшумна. Я глянуў на гадзіннік. Было дзесяць хвілін на сёмую. Значыць маё чаканне доўжылася недзе з паўгадзіны. Зусім мала. За дваццаць метраў ад схованкі ляжаў умерзлы ў лёд воўк, амаль увесь аб'едзены птушкамі — рэшткі колішняга арлінага "банкету". Птушка агледзелася па баках і ўскінула галаву ўверх: напэўна, над шалашом сядзеў яшчэ адзін арлан. Я адчуў, як запульсавала кроў у скронях і гучна забілася сэрца. Было ад чаго: вось яна — вяршыня птушынай піраміды! Веліч і загадка прыроды. Птушка-чырванакніжнік, якой у Беларусі гняздуецца не больш за сто пар. У наступнае імгненне майму позірку адкрыўся сапраўды неверагодны сюжэт: з розных бакоў зляталіся яшчэ тры агромністыя арлы. Размах іх крылаў сягаў за два метры. Гэта былі маладыя птушкі. Бо дзюбы ў іх былі яшчэ цёмныя, а апярэнне стракатае. Старэйшы ўзрост аднаго з арланаў выдаваў яго белы хвост. Паводзіны птушак сведчылі, што месца прызямлення для іх бяспечнае. Яны бесцырымонна накінуліся на старога ваўка. Я зрабіў шчаўчок затворам, але гук арланаў не "зачапіў", клацнуў другі, трэці раз. Ніякай рэакцыі. Ці яны былі нагэтулькі згаладалыя, ці гукі фотакамеры на адлегласці не з'яўляюцца крыніцай небяспекі, засталося для мяне загадкай. Неверагодна! Каб не фотаздымкі, хто б паверыў, што перада мною літаральна за 8-10 метраў разгульвалі адразу чатыры птушыныя цары!? У гэты дзень я атрымаў найвялікшую асалоду ад жывой прыроды, назіраючы за арланамі амаль шэсць гадзін запар. Верагодна гэта была справа выпадку, бо ні назаўтра, ні праз дзень птушкі сюды больш не прыляцелі. Магчыма, узнагарода за цярпенне і вытрымку? Я гэтак і сказаў сваім калегам-фатографам: гэта быў падарунак за мае папярэднія пакуты. Дарэчы, яны таксама не засталіся без "трафеяў" — у іх атрымаліся выдатныя фотаздымкі канюкоў і ястрабаў.

Звязда