Реклама в Интернет     "Все Кулички"
  Мы – нацыя!
 
 

Кароткi расейска-беларускi слоўнiк фразэалягiзмаў i фразаў Друк E-mail
27.12.2007 | 14:04 |
Змест
Кароткi расейска-беларускi слоўнiк фразэалягiзмаў i фразаў
Б
В
Г
Д
Е
З
И
К
Л
М
Н
О
П
Р
С
Т
У
Х
Ч
Ш
Я

Юры ПАЦЮПА

Слоўнiк сьцiгуе мэту чыста практычную: дапамагчы беларускiм аўтарам удасканалiць сваю мову. Бо мова зрасейваецца шпаркiм ходам, а яе носьбiты ўсё больш адрываюцца ад народнае традыцыi, зусiм страцiлася традыцыя старабеларуская. Аднак, мова ў часе становiць сабою жывы арганiзм, i каб гэты арганiзм запрацаваў, прыходзiцца зьбiраць яго з кавалкаў i фрагмэнтаў, расьцярушаных праз гады. Слоўнiк скiраваны ня толькi супраць пазычаньняў (пераважна з расейскае мовы), а й супраць непатрэбных наватвораў, якiя апошнiм часам запаланiлi друк i з грунту выяўляюцца тымi ж пазычаньнямi.

Практычнасьць i дзьвюхмоўнасьць слоўнiка выракавала тое, што аўтар не лiчыў патрэбным адрозьнiваць фразэалягiзмы i фразы. Многiя так званыя фразэалягiзмы аднае мовы перакладаюцца на iншую звычайнымi фразамi цi паасобнымi словамi, i наадварот. Матар’ял да слоўнiка браны зь лiтаратурнае мовы на вялiкiм адцiнку (ад ХУI i нават ХУ стст. да пачатку ХХ ст.) дзеля таго, каб паказаць устойлiвасьць i невыпадковасьць фактаў беларускае мовы. Зрэдку аўтар зьвяртаўся да пазьнейшых тэкстаў i блiзкiх яму гаворак в. Дамэйкi Лiдзкага раёну. Беларуская частка слоўнiка, як найважнейшая, распрацоўвалася падрабязьней за расейскую.

Нястача лiтаратурных прыкладаў назiраецца, галоўным чынам, у тых артыкулах, якiя пацьвярджаюцца iншымi слоўнiкамi. А завялiкая iх колькасьць паўстае там, дзе ёсьць патрэба пацьвердзiць невыпадковасьць уведзенае ў ужытак адзiнкi. Фразэалягiзмы i фразы, якiя ня маюць iстотных адрозьненьняў у расейскай i беларускай мовах, у слоўнiку не падаюцца.

Прыемнаю нечаканасьцю для аўтара слоўнiка было тое, што адшуканыя фрагмэнты беларускае фразэалёгii самыя сабою склалiся ў сыстэму, выявiўшы агульнасьць паэтыкi, агульнасьць сваiх часьцiнак. Такiм парадкам, iх запраўднасьць пацьвердзiлася ня толькi гiстарычна, але й сыстэмна.

Можна вылучыць выразы з апорнымi словамi век: да канца веку, зь вякоў, на вяку, на схiле веку, па век, у веку, у квеце веку, цэлы век; званьне: анi званьня, дазваньня, не засталося званьня, толькi званьне; знак: анi знаку, даць знак, давацца ў знакi, для непазнаку, знакам тым, мець знак, няма знаку, не засталося знаку, толькi знак; ласка: з ласкi, зрабiць ласку, калi ласка, ласка за ласку, лучыць у няласку, на ласцы, убiцца ў ласку; парадак: па парадку, сваiм парадкам, такiм парадкам; рада: анi рады, даць рады, зрабiць раду, ня даць рады, няма рады, укладаць раду, у радзе, чынiць раду; раз: заразом, нешта раз, раз ад разу, раз-два, раз за разам, раз-пораз, раз у раз, у разе патрэбы, у такiм разе, штораз; рэч: дарэчы, знаная рэч, iншая рэч, насамрэч, не вялiкая рэч, не дарэчы, незлiчоная рэч, простая рэч, рэч у тым, у чым рэч; той (тая, тое): анi туды тое, анi ў той бок, куды ня тое, на тое i выйшла, не туды тое, ня ў той думе, пад тое, як той казаў; трэба: горш i ня трэба, лепей i ня трэба, як больш i ня трэба, як трэба.

Цi наадварот, расейскiя выразы не в себе, вне себя, не в своём уме i г. д. становяць сабой лексычную лакуну, якая ў беларускай мове закрываецца словам непрытомны.

Павольны плыў беларускае мовы спрычынiўся да таго, што беларускiя фразэалягiзмы куды карацейшыя за расейскiя, яны ня могуць дазволiць сабе вялiкае колькасьцi складнiкаў. З кампанэнтаў замежнага паходжаньня – пераважаюць лацiнiзмы i гэрманiзмы: i квiта, квiта за квiта, на гвалт, штука ў тым, увайсьцiся за штуку. Сустракаецца ў фразэалягiзмах i заняхаены савецкiмi граматыкамi гэрунд (дзеяслоў у форме назоўнiка): не дачаканьне тваё, не дажданьне тваё. Словы таксама выяўляюць стваральнае адзiнства: зазвычай, заразом, зароўна.

Пры ўкладаньнi слоўнiка аўтару досыць часта даводзiлася не пагаджацца з сваiмi папярэднiкамi.

 

Лiтаратура i крынiцы

1. Беларуская дакастрычнiцкая драматургiя. Мн., 1976.

2. Беларуская дакастрычнiцкая проза. Мн., 1965. 

3. Беларуская лiтаратура ХIХ стагоддзя: Хрэстаматыя. Мн., 1988. 

4. Галубок У. Творы. Мн., 1983. 

5. Киселев И. А. Русско-белорусский фразеологический словарь. Мн., 1991. 

6. Лепешаў I. Фразеалагiчны слоўнiк беларускай мовы. У 2 т. Т. 1—2. Мн., 1993. 

7. Леўчык Г. Доля i хлеб: Выбраныя творы. Мн., 1980. 

8. Наша Нiва, 1906-1909. 

9. Паўловiч А. Выбранае. Мн., 1975. 

10. Русско-белорусский словарь. Мн., 1982. 

11. Санько З. Малы руска-беларускi слоўнiк прыказак, прымавак i фразем. Мн., 1991. 

12. Социально-политическая борьба народных масс Белоруссии. Кон. ХIУ в. – 1648 г.:

Сб. Док. и мат. В 3 т. Т. 1. Мн., 1988.

13. Станкевiч С. Русiфiкацыя беларускае мовы ў БССР. Мн., 1994.

14. Станкевiч Я. Беларуска- расiйскi (Вялiкалiтоўска-расiйскi) слоўнiк. Ню-Ёрк, [1990].

15. Стары Улас. Год беларуса: Вершы. Вершаваныя апавяданнi. Публiцыстыка. Мн., 1990.

16. Фразеалагiчны слоўнiк мовы твораў Я. Коласа. Пад рэд. А. Аксамiтава. Мн., 1993.

17. Фразеологический словарь русского языка. Под ред. А. И. Молоткова. М., 1986.

 



 
« Папяр.   Наст. »

Каментар

Каб карыстацца гэтай формай Вы павінны мець наладжаны javascript...

u vas napisana: 'как кур во щи як лiсiца ў саладуху'
rasiejskaja prymamka mo i hu
y jak u vas napisana, ale treba pisa inaka - 'как кур в ощип'.

dziakuj vam za pracu.

Напісаў Jura[ Stajuni am,
Дата 08/01/2014 Час 18:05

 1 
Старонка 1 з 1 ( 1 Каментар )

Каб пакінуць/прачытаць каментары - зарэгіструйцеся (залагіньцеся)
БелСаЭс «Чарнобыль»

КОЛЬКІ СЛОЎ НА БРАМЕ САЙТА :

Народ і нацыя: Колькі слоў на Браме сайта
|


Шаноўныя, перад вамі спроба адкрытай і шчырай размовы пра найбольш важнае і надзённае, што даўно паўстала і востра стаіць перад нашым народам, цяпер — асабліва, — ратаваць сябе ў супольнасці, у суладдзі, берагчы і развіваць творчы дух народа і нацыі. Я ведаю, што гэтыя словы і тое, што за імі стаіць, дойдзе далёка не да кожнага розуму,...
Інстытут Нацыянальнай Памяці (ІНП)
|


Памяць народа – перадумова для далейшага яго развіцця ў грамадзянскай супольнасці і выканання ім ролі крыніцы ўлады і крыніцы дзяржаўнасці. Інстытут Нацыянальнай Памяці (ІНП) ёсць грамадзянская ініцыятыва па выяўленні і раскрыцці найвыдатнейшых старонак беларускай гісторыі, абароне этнакультурных каштоўнасцей і выкрыцці злачынстваў супраць свайго народа, калі б яны ні былі ўчыненыя. Ніжэй прыводзяцца і іншыя вытрымкі з палажэння Аргкамітэта...
Joomla! Ukraine

НАВЕЙШЫЯ ПУБЛІКАЦЫІ :

Хатынь спаліў… былы савецкі афіцэр
Погляд | Гістарычны матыў


21 сакавіка 1943 году на шашы Лагойск-Плешчаніцы партызаны абстралялі нямецкую калону. Адным з забітых быў капітан Ганс Вёльке чэмпіён Берлінскай Алімпіяды 1936 году, якому сімпатызаваў Гітлер.У адказ на наступны...
Выстава фоторабот «На мяжы тысячячагоддзя»
Брама сайта | Галоўнае


4-27.09.2018 г. у фотогалерэі кінатэатра "Цэнтральны" (горад Мінск) адбудзецца выстава фотаработ. Уваход вольны.    ...
ОБ ИСТОКАХ И ВРЕМЕНИ ФОРМИРОВАНИЯ БЕЛОРУССКОГО ЭТНОСА
Погляд | Даследаванні


Анатоль Астапенка В статье подвергается критике концепция «древнерусской народности». Наиболее приемлемой, исторически оправданной мыслью об этногенезе белорусов, является концепция балтского происхождения. Предлогается новая парадигма, согласно которой белорусский этнос имеет тысячелетнюю...
З высокім Сьвятам!
Брама сайта | Галоўнае


Сяргей Панізьнік. "Сьцяг"      Сьветлым полем я нясу агнявую паласу: як маланка, нада мной зіхаціць над галавой                    Сьцяг мой вольны,                    Сьцяг мой сьмелы,                    Сьцяг мой...
Не забаўка і не нажыва
Погляд | Асоба


Яўген Гучок, паэт, публіцыст Ужо 60-т гадоў стала і плённа працуе на ніве беларускага прыгожага пісьменства празаік і публіцыст, інтэлектуал Эрнэст Ялугін. Нарадзіўся ён у 1956 г. на станцыі Асінаўка...
Стваральнік жывых твораў
Погляд | Асоба


Яўген Гучок, паэт, публіцыст Сёлета (19.11.2016 г.) выдатнаму майстру беларускага слова, гарачаму патрыёту Беларусі, пісьменніку, сябру Саюза беларускіх пісьменнікаў Эрнесту Васільевічу Ялугіну спаўняецца 80 гадоў. Яго творчы, як і жыццёвы, шлях не...
"Вялікае сэрца" (прысвечана В.Якавенку)
Погляд | Асоба


Яўген Гучок    2 сакавіка 2018 года споўнілася сорак дзён, як пайшоў у іншы свет (няма сумневу, што ў лепшы - у нябесную Беларусь) публіцыст, пісьменнік, грамадскі дзеяч Васіль Цімафеевіч...
Васіль Якавенка пасьпеў паставіць свой асабісты подпіс пад пэтыцыяй за гавязьнянку
Погляд | Асоба


Валер Дранчук. Слова на разьвітанне Апошні час мы стасаваліся мала. Сустракаліся выпадкова і амаль не тэлефанавалі адзін аднаму. Раней інакш. Наступальна актыўны Васіль Цімафеевіч сыпаў прапановамі, даволі часта запрашаў да сумеснай...
Увечары 22 студзеня 2018 года памёр Васіль Якавенка
Погляд | Асоба


Разьвітаньне адбудзецца 24 студзеня у рытуальнай зале мінскай Бальніцы хуткай дапамогі (Кіжаватава, 58б)  з 14:00 да 15:00. Пахаваны пісьменьнік будзе на Заходніх могілках.  ...
Выйшаў з друку новы раман вядомага пісьменніка і публіцыста В. Якавенкі «Абярэг»
КНІГІ | Навінкі


Ён прысвечаны навейшай гісторыі Рэспублікі Беларусь і асвятляе надзённыя пытанні культуры і нацыянальнага жыцця. У аснову твора пакладзены гісторыі, нявыдуманыя і пераасэнсаваныя аўтарам, падзеі і з’явы апошніх гадоў. Персанажы...
2018
Брама сайта | Галоўнае


...
Васіль Якавенка. «Пакутны век». 2-е выданне.
КНІГІ | Нятленнае


Якавенка, В. Ц. Пакутны век : трылогія / Васіль Якавенка; 2-е выд., дапрац. - Мінск : Выд. ГА «БелСаЭС «Чарнобыль», 2009.- 896 с. ISBN 978-985-6010-30-2. Падобнага твора ў беларускай...
Матей Радзивилл: «Беларусь – очень близкая для меня страна»
Погляд | Гістарычны матыў


Об истории и современности знаменитого польско-белорусского дворянского рода Радзивиллов «Историческая правда» беседует с князем Матеем Радзивиллом. - Пан Матей, расскажите, пожалуйста, к какой ветви Радзивиллов Вы относитесь? - Все, ныне...
Сяргей Панізьнік. Палуба Калюмба
ТВОРЫ | Пісьменнік і час


  Згодна з легендай, якая ходзіць за акіянам, амерыканскі кантынент адкрыў 500 гадоў таму мораплавацель -- нехта народжаны на нашай зямлі у дзяржаве Вялікім Княстве Літоўскім. Наш зямляк, паэт Янка...
Васіль Якавенка: "Пакутны век". Да 10-годдзя выдання
КНІГІ | Нятленнае


Фільм, зняты Уладзімірам Каравацк ім ў 2007 годзе, аб чытацкай канферэнцыі ў Мінску па кнізе-трылогіі беларускага пісьменніка Васіля Якавенкі "Пакутны век", упершыню апублікаванай у 2006-м годзе. Мантаж відэа ў 2017...
Васіль Якавенка: Б’е набатам інерцыя чарнобыльскай безадказнасці!
ДЗЯРЖАВА І МЫ | ПостЧарнобыль


Ён заўжды быў і застаецца чарнобыльцам – ад пачатку нараджэння Зоны. Дзе ў зоне ж адчужэння апынуліся яго родныя Васілевічы. Пасля былі шматлікія падарожжы па забруджаных радыяцыяй раёнах. У 1991-96...
“Крывіцкія руны - ІІ”
КНІГІ | Нятленнае


Крывіцкія руны : вып. ІІ, беларускі культурны мацярык у Латвіі. / уклад., прадм., камент. М. Казлоўскага, С. Панізьніка. - Мінск : Кнігазбор, 2017. - 452 с. ISBN 978-985-7180-05-9. У том выбраных твораў «Крывіцкія...
Глядзець вачыма будучыні
ТВОРЫ | Пісьменнік і час


Шмат гадоў назад у газеце "Голас Радзімы" (№ 50-52, 30 снежня 2004 года) была апублікавана гутарка сябра ГА "МАБ" Веранікі Панізьнік з прафесарам факультэта германістыкі і славістыкі ва ўніверсітэце канадскага горада...
БелАЭС: чаго баіцца МАГАТЭ?
ДЗЯРЖАВА І МЫ | Беларуская АЭС


Астравецкая АЭС цалкам адпавядае стандартам МАГАТЭ, сцвярджае афіцыйны Менск. Са справаздачаў экспертных місіяў гэтай арганізацыі ў Беларусь, аднак, вынікае іншае. На думку агенцтва, Дзяржатамнагляд Беларусі - няздольны забяспечыць бяспеку...
Ярослав Романчук: Беларусь медленно, но верно избавляется от нефтяного проклятья
ДЗЯРЖАВА І МЫ | Экалогія


Конфликт с Россией вокруг цены на энергоресурсы избавит Беларусь от нефтяного проклятья и, если не помешает АЭС, вынудит инвестировать в зеленую экономику и в развитие возобновляемых источников энергии. Как заявил...
Joomla! Ukraine

Новыя каментары :

КОЛЬКАСЦЬ ПРАЧЫТАНЫХ СТАРОНАК 
з 1 снежня 2009 года

КОЛЬКАСЦЬ НАВЕДВАЛЬНІКАЎ САЙТА 
mod_vvisit_counter Сёння 333
mod_vvisit_counter Учора 1602
mod_vvisit_counter На гэтым тыдні 7165
mod_vvisit_counter У гэтым месяцы 50838