Міжнародны дзяржаўны экалагічны ўніверсітэт імёнаў і А. Д. Сахарава ў Мінску. Фота: abiturient.by

Прыметнік "экалагічны" сёння ўжываецца ў спалучэннях, якія яшчэ зусім нядаўна выглядалі бы экзатычна. Ад экалагічных прадуктаў, вытворцы якіх гарантуюць спажыўцам найлепшую якасць і мінімум шкодных прымешак, да моды. Гаворка ідзе не толькі аб натуральных прадуктах і тканінах з мінімальнымі дадаткамі сінтэтычных рэчываў, але і цэлым комплексе мер. У прыватнасці, вытворчасці сыравіны без згубна дзейсных на навакольнае асяроддзе ўгнаенняў, адмове ад выкарыстання дзіцячай працы, а таксама працы ў краінах, дзе за працу плацяць мізэрныя грошы. І усё гэта звязваюць з экалогіяй.

Да рашэння экалагічных праблем, а дакладней да ініцыявання абароны прыроды ад згубных наступстваў навукова-тэхнічнага прагрэсу далучылася грамадскія арганізацыі, палітыкі і суб'екты міжнароднай палітыкі. У шматлікіх краінах партыі зялёных, асноўныя лозунгі якіх так або інакш звязаныя з праблемамі экалогіі, займаюць вядучыя пазіцыі ў рэйтынгах палітычных пераваг грамадзян.

Ацэньваючы уплыў тэктанічных парушэнняў зямной кары на экалагічнае становішча у Беларусі, геолагі канстатавалі, што у зонах разлому існуюць устойлівыя геахімічныя анамаліі  

Экалагічныя праблемы - у цэнтры ўвагі ЕС

Прэм'ер-міністр Швецыі Фредрык Райнфельд. Фота: daylife.com

Швецыя, старшынствуючая  ў ЕС з 1 ліпеня гэтага года, абвясціла адным з двух важкіх прыярытэтаў сваёй працы на гэтым пасту дужанне з наступствамі кліматычных змен. "Дзве галоўныя праблемы для нас - гэта фінансавы крызіс і змена клімату", - адзначыла швецкі міністр па справах ЕС Сесілія Мальмстрэм. Прэм'ер-міністр Швецыі Фреэрык Райнфельд назваў гэтую праблему адным з асноўных выклікаў сучаснасці.

Беларускія навукоўцы стварылі біягеахімічную тэорыю раскладання арганічнага рэчыва, якая дазваляе выявіць паходжанне торфу і тарфяных радовішчаў

"У плане шведскага старшынства ўжо ёсць сустрэча прадстаўнікоў урадаў розных краін міру, якая адбудзецца ў снежні ў Капенгагене, з мэтай падпісання ўсёабдымнай дамовы аб процідзеянні глабальнай змене клімату. Швецыя як лідэр ЕС у другім паўгоддзі 2009 г. павінна будзе прывесці да кампрамісу 27 краін, каб прадставіць агульную еўрапейскую лінію ў перамовах і паўплываць на іншыя краіны міру, каб яны ўзялі на сябе абавязанні значна знізіць выкіды вуглякіслага газу ў атмасферу. У прыватнасці, гаворка ідзе аб паляпшэнні экалагічнага стану ў краінах Балтыкі", - заявіў на прэс-канферэнцыі ў Менску па выпадку пачатку старшынства Швецыі ў ЕС амбасадар гэтай краіны ў Беларусі Стэфан Эрыксан. Ён падкрэсліў, што з дзевяці краін, памежных з Балтыйскім морам, восем - чальцы ЕС, так што клопат аб экалогіі Балтыкі павінна быць у цэнтры ўвагі Еўрасаюза.

Швецыя гатовая паказаць прыклад

Мабыць, не выпадкова менавіта Швецыя заклікае ставіць у раздзел кута палітыкі ЕС пытанні экалогіі. З сярэдзіны 70-х гадоў мінулага стагоддзі Швецыя лічыцца адной з перадавых краін у міры па эфектыўнасці арганізацыі аховы навакольнага асяроддзя. Шведы з гонарам канстатуюць, што ў іх краіне лесу сёння ў лепшым стане, чым 20 гадоў назад. Тое ж самае можна сказаць і аб водных рэсурсах. Акрамя таго, шматлікія жывёлы і расліны, якія знаходзіліся раней на грані вымірання, сёння, дзякуючы мэтанакіраванай палітыцы дзяржавы і што адпавядаюць прынятым высілкам, цалкам адноўленыя.

Па меркаванні навукоўцаў, відавочным сведчаннем змен з'яўляецца і вада ў сталіцы Шведскага каралеўства. У самім цэнтры Стакгольму сёння можна купацца і лавіць рыбу. На міжнародным узроўні Швецыя даўно і актыўна працуе над праблемамі глабальнай экалогіі - як у рамках ААН, так і праз іншыя міжнародныя арганізацыі. Пачынаючы з 1995 году, калі Швецыя ўвайшла ў ЕС, вялікая частка гэтай працы ажыццяўляецца праз агульнаеўрапейскія структуры. У шматлікіх пытаннях экалагічнай палітыкі ў аб'яднанай Еўропе Швецыя разам з іншымі скандынаўскімі краінамі галасуе за самыя прагрэсіўныя рашэнні па абароне навакольнага асяроддзя.

Дзяліцца сваім досведам Швецыя гатовая і з Беларуссю. У прыватнасці, у сферы альтэрнатыўных крыніц энергіі,які забяспечваюць выкарыстанне натуральных прыродных з'яў для выпрацоўкі электраэнергіі. Першым чынам, гаворка ідзе аб энергіі ветру і сонца.

Пытанні экалогіі ў Беларусі

Міжнародны дзяржаўны экалагічны ўніверсітэт імёнаў і А. Д. Сахарава ў Мінску. Фота: abiturient.by

Сёння праблемамі экалогіі займаюцца шматлікія навуковыя інстытуты Нацыянальнай акадэміі навук. У іх ліку інстытуты прыродакарыстання, эксперыментальнай батанікі, заалогіі, глебазнаўства і шэраг галіновых арганізацый міністэрства прыродных рэсурсаў і навакольнага асяроддзя; навуковы цэнтр "Экалогія", Універсітэт ім. Сахарава, Белдзяржуніверсітэт, Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт, Навукова-практычны цэнтр па біярэсурсам, Інстытут лесу, Цэнтральны батанічны сад.

У справаздачы аб дзейнасці Акадэміі навук за мінулы год абагульняюцца вынікі працы беларускіх навукоўцаў, якія займаюцца пытаннямі, так або інакш звязанымі з экалагічнымі праблемамі. У прыватнасці, выдадзена манаграфічнае абагульненне па праблемах змены глабальнага і рэгіянальнага клімату на прыкладзе Беларусі, Украіны і Расеі з дэталёвым аналізам вонкавых і ўнутраных фактараў кліматычных змен. Падчас прац былі выяўленыя змены газавага і аэразольнага складу атмасферы пад уплывам вулканічнай і антрапагеннай дзейнасці, што дазволіла ацаніць іх уплыў на зменлівасць сонечнай радыяцыі і клімату ў паўночным паўшар'і. Беларускімі навукоўцамі выкананая адзнака змены клімату буйных гарадоў, прааналізаваны змены экстрэмальных пагодных з'яў - засух, замаразак, вялікай хуткасці ветра, паводак.

Высновы даследнікаў дапамагаюць зарыентавацца пры планаванні сістэмы жыццезабеспячэння. Навукоўцы, у прыватнасці, канстатавалі, што пацяпленне клімату прывядзе да паніжэння ўзроўню грунтавых вод, памяншэнню аб'ёму вады ў рэках і азёрах, росту пажаранебяспечнасці на тарфянішчах, падвышэнню масавага размнажэння шкоднікаў - казурак і грызуноў, шкодных для сельскай гаспадарцы, і іншым адмоўным з'явам. Акрамя таго, прагназуемае пацяпленне клімату прывядзе да змены ўрадлівасці глеб і ўмоў вытворчай дзейнасці, што выкліча неабходнасць перапрафілявання сельскагаспадарчых прадпрыемстваў.

Ацэньваючы ўплыў тэктанічных парушэнняў зямной кары на экалагічнае становішча ў Беларусі, геолагі канстатавалі, што ў зонах разломаў існуюць устойлівыя геахімічныя анамаліі. Часцей за ўсё яны фармуюцца ўтрыманнем нікеля, свінцу, хрому, малібдэна, барыю, кобальту, якія перавышаюць фонавыя значэнні. Усталявана, што падвышаная канцэнтрацыя гэтых элементаў хоць і не з'яўляецца галоўным чыннікам узнікнення захворванняў, але пагаршае развіццё злаякасных пухлін усіх лакалізацый, захворванняў лёгкіх і дыхальных шляхоў. На прыкладзе Салігорскага радовішча калійных соляў паказана, што зоны разломаў добра дыягнастуюцца па канцэнтрацыі радону, які змяшчаецца ў паветры і глебе, двухразова што перавышае фонавыя значэнні.

З сярэдзіны 70-х гадоў мінулага стагоддзі Швецыя лічыцца адной з перадавых краін у міры па эфектыўнасці арганізацыі аховы навакольнага асяроддзя

Беларускія навукоўцы стварылі біягеахімічную тэорыю раскладання арганічнага рэчыва, якая дазваляе выявіць паходжанне торфу і тарфяных радовішчаў. Тэарэтычна абгрунтаванае стварэнне ў Беларусі новай галіны навукі і гаспадаркі "дрыгвазнаўства", якая забяспечыць біясфернасумяшчальнае выкарыстанне прыродных рэсурсаў балот і тарфяных радовішчаў. У пераліку вынікаў: раянаванне тэрыторыі Беларусі па ўмовах размяшчэння экалога-небяспечных вытворчасцяў і аб'ектаў, распрацоўка методыкі адзнакі ўстойлівасці ландшафтаў да тэхнагенных хімічных нагрузак, распрацаваны прагноз выкідаў забруджвальных рэчываў на перыяд да 2020 г. Усталяваныя таксама прасторава-часавыя асаблівасці кліматычных змен у Беларусі на фоне глабальных змен. І гэта - далёка не поўны пералік дасягненняў. Аднак, як запэўніваюць навуковыя, працы ва ўсіх гэтых кірунках годзе яшчэ на доўгія гады.

Алена Данейко