Фюрэр не хаваў свайго намеру пры заканчэнні бліцкрыга паставіць гаўляйтэра Кубэ рэйхскамісарам Масквы.

Адно з Масквой пакуль непярэліўкі - не давалася першапрастольная, як тая летуценная агонь-птушка, у рукі драпежнікаў - хоць галавой налажы. Зрэшты, Кубэ не надта і карцела Масква. Пасля зрыву і марнавання сваёй бліскучай кар'еры ён адпачываў у перадполлі германскага Рэйха - на Беларусі, дыхаў яе водарам, захапляўся красунямі-беларускамі і сніў, мусібыць, ужо беларускія сны. Між іншым гаспадар акупаваных абшараў спакваля даходзіў да гісторыі краіны і, маючы радавыя карані ў славянскай глебе (само прозвішча Кубэ ад імя Якуб, дый маці была родам з Чэхіі), знайшоў шмат цікавага і тут - у мове, звычаях, традыцыях народа.

Неўзабаве яму адкрылася адна недарэчнасць: гучанне назвы - Беларашэн - на нямецкай мове не адпавядае таму, што ёсць Беларусь на самай справе, бо паказвае на яе як на частку Расеі, а гэта ёсць няпраўда, гэта ёсць недарэчнасць, да чаго спрычынілася хцівая расейская імператрыца больш за сто гадоў таму. Старажытная Русь не ёсць Расея... І тады, адштурхнуўшыся ад гэтага факта і ведання лацінскае мовы, Кубэ прапанаваў сваім суайчыннікам у Нямеччыне называць Беларусь больш карэктна - Weissruthenien - Вайсрутэнія... Рэйсканцылярыя прыняла прапанову.

Што значыць быць чалавекам адукаваным і прыхільным да існай існасці на чыёйсці зямлі!

Яго чалавечы век ўздымаўся за поўдзень. Яго сыны ад ранняй каханкі і жонкі Маргарэт Шміт ужо сталі дарослымі - ваявалі, адзін - пілотам, другі - танкістам. Дарэчы, з-за той жа Маргарэт у пару юнацкіх захаплннняў ён і пакінуў універсітэт, не давучыўшыся. Пайшоў працаваць настаўнікам, каб матэрыяльна забяспечваць сям'ю. Было ды адышло... А цяпер у яго ад другой любай жонкі Аніты таксама сыны - пакуль малыя, прынамсі, яшчэ не салдаты... Пры ўсім тым ён па-ранейшаму не адчуваў узросту. Ад прыроды не чэрствы, выхаваны ў атачэнні муз, Вільгельм раз-пораз перажываў ўзрушанасць, калі страчаў прыгожых маладзіц. Аднаго разу ў Менску дык наогул на душы ў яго занялося маладым пажарам, на што звярнула ўвагу служба бяспекі. Так, усё сведчыла пра тое, што генеральны камісар Кубэ страціў над сабой статутны службовы кантроль, і гэта яго зусім не ўпрыгожвала. Новы начальнік упраўлення службы парадку і СД ў Менску оберштурмбанфюрэр СС Эдуард Штраух не ўтрымаўся, каб не данесці ў Берлін:

...Генеральнаму камісару аднойчы спадабалася сваёй прыгажосцю доктарка-беларуска. Праўда, потым яна згубілася з відавоку. А паколькі яму не было як даведацца біяграфічныя дадзеныя доктаркі, ён склікаў у Менску нараду беларускіх лекараў, на якой выступіў з прамовай. І там убачыў тую беларуску, якую шукаў. Даручыў свайму ад'ютанту сфатаграфаваць яе і даведацца пра месца працы і жыхарства.

На наступны дзень доктар была выклікана да кіраўніка Беларускай Народнай Самапомачы Ермачэнкі, і той паведаміў ёй, што генеральны камісар запатрабаваў яе ў якасці сваёй прыслугі.

Яна адмовілася, і тады ёй было сказана, што "варта прыносіць сябе ў ахвяру дзеля беларускае справы, якая ў тым, каб знайсці больш сяброў і разам з імі аблегчыць жыццё свайго народа". Пры далейшым адмаўленні гэтай асобе нагадалі пра паліцэйскія меры, толькі тады беларуска пагадзілася служыць гаўляйтэру.

Ці мелі месца ў гэтым выпадку інтымныя адносіны, пакуль невядома і цяпер высвятляецца.

Штраух, напэўна, ведаў, пра што пісаў. Таямнічай асобай, якую Вільгельм Кубэ заўважыў у разгар маладога лета на другі год вайны аказалася Таццяна Каліта, карэнная мінчанка. Працавала яна ў першай клінічнай бальніцы, жыла разам з маці за чыгуначным вакзалам, па вуліцы Талстога. Да вайны скончыла Менскі медыцынскі інстытут і далей вучылася ў аспірантуры пры медінстытуце, выйшла замуж за студэнта Мішу Грынгаўза. Калі на Менск абрушыліся бомбы, яна нейк паспела яшчэ памяняць Грынгаўзу пашпарт, і ў графе нацыянальнасць "яўрэй" упісала "рускі".

Пачалася эвакуацыя інстытута... Нягледзячы на заменены пашпарт, Міша рынуўся разам з усімі на ўсход. Яна ж засталася, бо, апроч маці, на яе апекаванні была яшчэ бабуля, нямоглая, хворая, - не ў правілах гэтай сям'і было яе пакідаць... Свайго бацьку Таня не помніла, ён працаваў на чыгунцы і з'ехаў кудысьці, калі яна нарадзілася. А муж Міша, як потым высветлілася, даехаўшы да Новасібірска, забыў думаць пра Менскі медыцынскі і падаўся ў горад Фрунзе, дзе ў яго былі родзічы і было цяплей. Юнай жонцы здавалася, што ён знік назаўсёды.

Разам з такімі рысамі дзявочага характару, як сумленне і годнасць, Тані былі ўласцівы смеласць, прынцыповасць. Безумоўна, на яе выхаванне з малку зрабілі ўплыў маці і бабуля - апошняя, між іншым, мела польскі складнік у сваім радаводзе; абедзве ў розны час вучыліся ў Менскай жаночай гімназіі, дзе набылі-такі добрыя манеры, такт і густ.

Але ж не таму шмат хто заглядваўся на Таню - прыгажосць заўжды прыцягальная, а тут - бляск у крыві, у натуры! І вытанчанасць форм, адухоўлены прамяністы позірк з-пад пругкіх броваў, раскінутых крыламі. Мяккі прадаўгаваты авал твару з гожа адкрытым ілбом, валасы, злёгку хвалістыя, залацістыя. Акрасу прыдавалі косы, якія спадалі за плечы альбо на дзявочыя грудзі. Усё-ўсё пасавала адно да аднаго і сведчыла, няйначай, што тут, перад вамі, адмысловая асоба шляхетнага паходжання, прынцэса з казкі дый годзе. А яна ж тым часам была ўсяго-наўсцяж дачка паняволенага люду і мела гонар прадстаўляць гэты люд, няхай нават і ў такой нядобрай, у зусім нехлямяжай, не сакрэт, сітуацыі - у ролі прыбіральшчыцы-пакаёўкі ў прышэльца, у ворага, які ў аддзяку браўся вызваліць яе краіну ад уціску камуністаў, а тыя камуністы цяпер скрозь былі ворагамі нумар адзін.

Толькі ж ці трэба вызваляцца ад камуністаў гэтай дзяўчыне? Камуністы далі ёй адукацыю, уласна, вывучылі на доктара. Асабіста яна, Каліта, не бачыла ў тым вызваленні патрэбы і, мусіць, таму як след не зразумела слоў кіраўніка Беларускай Народнай Самапомачы Івана Ермачэнкі, калі той даводзіў, што пакуль няма долі-волі ў народа, варта цярпець і варта рабіць беларускую справу, урэшце, варта мець больш сяброў і пільнавацца свайго нацыянальнага клопату. Ермачэнка, між іншым, глядзеў на яе, жмурыў вочы, бы кот. Таня ўзарвалася плачам. Але плакала краса-дзеўчына нядоўга - супакоілася адразу ж, як зразумела: яна ў пастцы!

Кубэ з нагоды прыбыцця ў сваю сядзібу на пляцу Волі новай пакаёўкі зладзіў добрую вячэру. Годнасць яе адчувалася ў кожным руху, Таццяна патрабавала да сябе ўвагі і павагі. І дзіўна, з Кубэ здарылася тое, чаго з ім даўно не было, - ён, муж з мужоў, перад гэтай красуняй пачуваў сябе пажам. І хаця гэта доўжылася не доўга, тым не менш, у ягонай менскай кватэры пачаліся ўрачыстыя і пераможныя дні. Сцены пакояў як бы знутры засвяціліся, стала ўтульней, пахарашэла. Праўда, працаваць у сядзібе Таццяна была непрывучаная, паколькі дома на яе адно дыхалі, як на анёла, і мама з бабуляй рабілі за красуню ўсё-ўсёсенькі. А вось чым па-сапраўднаму захаплялася Таня, дык гэта вязаннем розных прыгожых і модных кофтаў, шаляў, пальчатак... Аднак усё, да чаго прывыкла, мінулася, і цяпер яна, лічыце, нявольніца мусіла налажыцца да ўсялякае працы ў пакоях.

Неўзабаве ж прыехала фрау Аніта, жонка Вільгельма, ды разам з дзецьмі - трыма хлопчыкамі і сабакам. Казалі, прыехала яна ў Менск пасля загаду на гэта Альфрэда Розенберга. І тады Каліце, доктару, якая ведала нямецкую мову, акурат спадобілася стаць гувернанткаю для малечы. Сям'я - як сям'я. Яна часам забаўляла ўсю сваю немчуру ігрой на балалайцы ды песнямі, пераважна лірычнага або народнага складу.

Жыццё тут, відавочна, радавала Вільгельма Кубэ сваёй паўнатой, хоць ён і дагэтуль не надта маркоціўся. А вось на душы ў гувернанткі Тані ляжала сваё, і, здаралася, што яна бунтавала, хадзіла панураю альбо, наадварот, выказвалася непрыхавана і дзёрзка, напрыклад, пра сканчэнне вайны не на карысць Германіі. Падставы для гэтакіх сцвярджэнняў давалі ёй ведамкі адтуль, з Масквы, пра сітуацыю на франтах. Выпадак дапамог самавітай гувернанцы пазнаёміцца праз ад'ютанта Кубэ - Карла Вільдэнштэйна з Галінай Мазанік, якая была ў блізкіх адносінах з Карлам; пры начной працы ў казіно, калі не было наведвальнікаў, Галіна часам асмельвалася ўключыць і дрыготкай душой паслухаць радыёпрыёмнік. Потым яна пераказвала Тані апошнія паведамленні "Совинформбюро".

Вядомая рэч, начальніку над усёй Беларуссю Вільгельму Кубэ, не хацелася чуць ад служанкі Тані нават намёкаў на магчымую паразу ў вайне яго фатэрланду, ён хмурыў лоб, але ж трываў, не ўсчуваў яе, прыслужніцу, якая мела свой гонар. Увогуле ставіўся да яе цярпліва і нават паблажліва - яна ж пашырыла яго ўяўленні пра славянскі характар, пра беларускі народ.

Таццяна, між тым, неаднойчы спрабавала давесці да слыху генеральнага Камісара сваё перакананне: яна лекар, і з гэтым трэба лічыцца, - у вайну яе святы абавязак дапамагаць хворых у лагеры ваеннапалонных, а не мыць сабак у дамоўцы генеральнага камісара Кубэ.

Вільгельм слухаў яе. Слухала яе і нават пагаджалася з ёю фрау Аніта. Адно - вынікаў аніякіх, калі не лічыць таго, што Вільгельм паабяцаў ёй працу ў медыцынскім інстытуце, калі той адкрыецца... Падобны інстытут ужо дзейнічаў у Віцебску, толькі ж у доктара Ермачэнкі дый у самога Кубэ, здаецца, былі думкі наконт адкрыцця падобнага інстытута і ў Менску.

На тыя абяцанкі гувернантка толькі скептычна ўсміхалася. Каліта ставіла сябе ў гэтай сям'і як нікому нічым не абавязаная. Яна чулася тут нават больш незалежнаю, чым гаспадыня Аніта. Прынамсі, часам магло складвацца такое ўражанне. Нездарма ж, за дзявочую ўпартасць і вольныя выказванні ў доме Кубэ, яе пачалі зваць бальшавічкаю. Напаўжартам, напаўсур'ёз... Зрэшты, служанка на гэта не крыўдзілася. Здаецца, сваімі прэтэнцыёзнымі паводзінамі яна не надта псавала настрой і ў самога генкамісара Кубэ, хоць як-ніяк нядобрыя эмоцыі ў таго далей болей накопліваліся, і яны, урэшце, маглі выклікаць непрадказальную рэакцыю.