У сакавіку 2012 году ГКК «Будзьма беларусамі!» і лябараторыя сацыялягічных дасьледаваньняў «Новак» правялі сацыялягічнае апытаньне што да нацыянальнай ідэнтычнасьці беларусаў. Гэта ўжо другое апытаньне на такую тэматыку. Папярэдняе было ў 2009 годзе. 

Каротка пра вынікі апытаньня, якія тычацца стаўленьня да роднай мовы, мы паведамлялі раней. Больш падрабязна пра гэтую частку дасьледаваньня – на сайце «Будзьмы». А зараз прапануем вам дадзеныя апытаньня, прысьвечаныя гістарычнай памяці беларусаў. 

Калі пачалася Беларусь?

У часы Полацкага княства або ВКЛ? Дзе вытокі нашай дзяржаўнасьці: у БНР ці ў БССР? Адказ на гэтае пытаньне кожны беларус мусіць даваць не задумваючыся. Аднак амаль 15% рэспандэнтаў (14,6%) ня могуць адказаць на гэтае пытаньне ўвогуле.

Што да тых, хто ўсё ж вызначыўся, дык сьмела можна сьцьвярджаць: беларусы лічаць, што беларуская дзяржава мае карані ў Сярэднявеччы. 25% мяркуюць, што Полацкае і Тураўскае княствы былі першымі беларускімі дзяржавамі, а 44,8% апытаных мяркуе, што першая беларуская дзяржава – ВКЛ, прычым так лічаць і маладыя людзі, якім гэта выкладаецца ў школе, і прадстаўнікі сталага пакаленьня.

Ёсьць і такія, што думаюць, што беларусы займелі сваю дзяржаву толькі ў XX стагодзьдзі. На баку БССР – 18,2%, на баку БНР – 9,9%. Такім чынам адрыў «савецкасьці» ад «нацыянал-дэмакратчынасьці» ў поглядах на вытокі нашай дзяржавы зусім нязначны, усяго 8%.
Але нягледзячы на тое, што, на думку рэспандэнтаў, вытокі Беларусі – у Сярэднявеччы, апытаныя ня лічаць лягічным вынікам гэтага факту тое, што ў такім разе дзяржаўнымі сымбалямі краіны мусяць стаць бел-чырвона-белы сьцяг і герб «Пагоня». Наадварот 67,5% рэспандэнтаў лічаць сваімі сымбалямі дзейныя дзяржаўныя герб і сьцяг. Бел-чырвона-белы сьцяг і «Пагоню» лічаць сваімі сымбалямі толькі 9,7% апытаных.

Хто нашы героі?

Гістарычная памяць народа – гэта веданьне ня толькі вытокаў дзяржаўнасьці, але і гістарычных постацяў, аб’ектаў нацыянальнага гонару. Адно з пытаньняў гучала так: «Калі беларускі гістарычны дзяяч, дык гэта…”

Аднак гэта ня сьведчыць пра дрэнную інфармаванасьць беларусаў. Параўнаем гэтыя вынікі з вынікамі закрытага апытаньня, калі людзям прапаноўвалі варыянты адказаў.

Каму варта паставіць помнік ў Вашым горадзе? Адказы менчукоў, у %

Амаль 83,3% неменчукоў ня ведаюць, што адказаць на гэтае пытаньне.Ня ў Менску Скарына выйграе ў воінаў Другой сусьветнай (1,6% супраць 1,1%) і ў Якуба Коласа (0,8%).

Пры гэтым на пытаньне «Пра якую постаць зь беларускай гісторыі вам было б цікава даведацца больш?» самым папулярным стаў адказ «такіх няма», які далі 4,7% апытаных, за ім ішоў адказ «Эўфрасіня Полацкая», пра якую хацелі б даведацца 3,3% беларусаў.

Такім чынам, можна зрабіць адназначную выснову, што пры дастаткова добрай інфармаванасьці пра гістарычныя постаці беларусы ня ведаюць, хто зь іх варты помніка. Мы назіраем пэўны крызіс «пантэона герояў»: прыклады савецкай эпохі адышлі ў мінулае, а героі, што былі б узорам для сучасных беларусаў, не зьявіліся.

Адказы беларусаў выразна дэманструюць крызіс ня столькі нацыянальнай ідэнтычнасьці, якая дзякуючы незалежнасьці ўсё ж фармуецца, а крызіс дзяржаўнай палітыкі ў сфэры культуры.

Радыё Свабода