Яўген КУДРАЎЦАЎ, 27 красавiка 2012 г.

Адбылася вечарына, прысвечаная патрыярху беларускай нацыі Барысу Кіту з нагоды пражытых ім 102 гадоў жыцця і актыўнай грамадскай, навуковай, асветніцкай дзейнасці. Яна была зладжана ў чацвер 19 красавіка ініцыятывай "Інстытут нацыянальнай памяці" ў памяшканні Асацыяцыі дадатковай адукацыі і асветы на праспекце "Праўды", 11.

Нягледзечы на дождж на вечарыну прыйшло даволі шмат людзей, так што невялікая зала была запоўнена неабыякавымі жыхарамі Менска да адказу.

Адкрыў вечарыну кароткім уступны словам вядомы пісьменнік Васіль Якавенка; ён акрэсліў ролю такіх асобаў як Барыс Кіт у станаўленні і развіцці нацыі, падзяліўся праграмай вечарыны і потым даў слова прафесару філалогіі Лідзіі Савік, якая неаднойчы сустракалася з Б.Кітам і напісала кніжкі пра яго складаны і яркі жыццёвы лёс.

Выступае пісьменнік Васіль Якавенка

Лідзія Савік расказала пра Кітавы прыезд у Беларусь, пра сустрэчы ў Менску, у Карэлічах, Наваградку. Пра музей Барыса Кіта ў Наваградку ў той школе, якая некалі - да другой сусветнай вайны -- была гімназіяй якую Барыс Кіт нават будаваў разам з бацькамі вучняў, потым быў яе дырэктарам.

Прамова Лідзіі Савік, даверанай асобы Б.Кіта

Вясёлы смех прысутных выклікала гутарка Барыса Кіта са старшынёй Наваградскага гарвыканкама, які запытаўся ў яго: -- Чаму вы, набыўшы славу ў ЗША, зараз жывяце ў Нямечынне, якая развязала першую і другую сусветныя войны? На што наш знакаміты зямляк, жартуючы, адказаў: -- А мяне прыслалі ў Нямеччыну сачыць за тым, каб яна не развязала яшчэ і трэцяю сусветную вайну!

Лідзія Савік дадала, што Барыс Кіт потым усур'ёз на гэты конт казаў іншае: хацеў быць бліжэй да Радзімы, ягонай марай у 90-х гадах было адкрыццё Беларускага Нацыянальнага Універсітэта з праграмай навучання Гарвадскага ўніверсітэта. Ён нават браўся за пошук у свеце неабходных сродкаў для ажыццяўлення гэтай задумы. Праект спачатку разглядаўся ў Беларусі на ўрадавым узроўні, але пасля патануў у бюракратычных габінэтах.

Прысутныя паглядзелі альбом з фатаграфіямі Б. Кіта ў розныя перыяды жыцця.

Распачаліся літаратурныя чытанні, прысвечаныя слаўнаму суайчынніку, чыталі з кніг - аповяду Б.Кіта пра сябе ў запісе В.Быкава "Цярновы шлях" і трылогіі В.Якавенкі "Пакутны век", дзе адным з галоўных персанажаў эпапеі выступае Барыс Уладзіміравіч. У літаратурных чытаннях узялі ўдзел Народная артыстка Беларусі З.А.Бандарэнка і вучні школ з мікрараёна Малінаўка: Марына Марозава, Ганна Уронская, Марыйка і Наталка Кочатавы.

Выступае народная артыстка Зінаіда Бандарэнка

Вучні-чытальнікі ў якасці падарункаў атрымалі з рук Лідзіі Савік і Васіля Якавенкі кнігі і альбомы, прысвечаныя Кіту, а таксама дыскі з песнямі і вершамі паэтаў Сяргея Панізніка, Алеся Клышкі.

На заканчэнне першай часткі вечарыны вядомы спявак і кампазітар Андрэй Плясанаў пад гітару праспяваў песні, пачаўшы са знакамітай савецкай песні Уладзіміра Высоцкага "Коні зацугляныя'', у перакладзена беларускую мову. Дзіўным здаецца, але ж песня і яе танальнасьць, настрой, гучанне нейкім чынам паглыбілі, падкрэслілі і адцянілі ўспрыманне жыццёвага лёсу знакамітага нашага земляка.

У другой частцы выступілі ўдзельнікі вечарыны. Гісторык Леанід Лыч звярнуў увагу на доўгі век Барыса Кіта і агучыў пытанне: -- Чаму беларусы за межамі Бацькаўшчыны, і Барыс Кіт, і Наталля Арсеньева жывуць доўга, працуюць плённа, а на сваёй радзіме спяшаюцца адыйсьці ў свет ценяў ужо на мяжы 57-60 гадоў?

Леанід Лыч сам і адказаў на сваё пытанне: -- Напэўна таму што жывуць вольна, без страху за заўтрашні дзень, а значыць шчасліва, таму і не спяшаюцца на той свет!

Кандыдат навук і грамадскі дзеяч Алег Шагулін удакладніў унёсак Барыса Кіта ў навуку і практыку. Наш суродзіч абагуліў навуковыя веды таго часу ў галіне ракетнага паліва, беручы іх з соцень і соцень крыніц - на ідэю ж многія працавалі амерыканскія фірмы, і напісаў удалы падручнік па ракетнаму паліву, дзе трапна, ясна і дакладна выклаў асновы тагачасных ведаў у гэтай галіне. Па яго падручніку спасцігалі тэхналогію паліва ўсе амерыканскія астранаўты, якія пабывалі потым на Месяцы. І, як зазначыў савецкі касманаўт Г.Грэчка, яны, савецкія касманаўты таксама штудыравалі падручнік па ракетнаму паліву, напісаны Барысам Кітам. Такім чынам, імя дасціпнага беларуса трапіла ў спіс навукоўцаў, што мелі дачыненне да выдатнай перамогі амерыканскай касманаўтыкі - касмічнай вандроўкі на Месяц. Безумоўна, Барыс Кіт быў сярод піянераў-навукоўцаў у стварэнні падмурка цяперашняй астранаўтыкі.

Пісьменнік Кастусь Травень зазначыў, што для нас Барыс Кіт -- гэта перш за ўсё адкрыццё саміх сябе, тога народнага патэнцыялу, які ёсць у беларусаў, але не заўсёды выкарыстоўваецца. Галоўныя якасці Барыса Кіта -- гэта высокі і глыбокі інтэлект, пазітыўнае ўспрыманне жыцця і людзей, любоў да Айчыны. Свой унёсак у навуку Барыс Кіт зрабіў таму што апынуўся ў патрэбны час у патрэбным месцы і меў глыбокія веды ў галіне матэматыкі і фізікі (набыў іх у Віленскім універсітэце Стэфана Баторыя на фізіка-матэматычным факультэце). Дапамагло яму веданне нямецкай, французскай, і ангельскай моў, а таксама педагагічны досвед Настаўніка, які прафесійна ўмее выкласці вучням складаныя з'явы простай, яснай і зразумелай мовай.

Пад смех прысутных пісьменнік дадаў: -- Але тыя акадэмікі, што не захацелі прыняць Барыса Кіта ў ганаровыя акадэмікі НАН Беларусі, пралічыліся, бадай, іх, з іхнімі працамі дысертацыямі і навуковымі званнямі, ніяк не замуруюць ў сцяну Капітолія, як зрабілі гэта з імем Кіта.

У свой час Барыс Кіт мог стаць акадэмікам Беларускай Акадэміі навук, узначаліць Акадэмію, быць рэктарам Нацыянальнага ўніверсітэта, міністрам адукацыі, кіраўніком дзяржавы, нарэшце! Барыс Кіт - сёння, як тое лекала, што дазваляе параўнаць сучасных выбітных людзей краіны з сусветнымі стандартамі, зразумець хто з іх сапраўды нешта значыць, а хто гумовая надзьмутая кукла.

Напрыканцы выступіў рабочы Яўген Максімаў, называючы найбольш яскравыя творы, сказаў аб важнасці літаратуры ў раскрыцці праўды жыцця і вобразаў нацыянальных герояў. Паэты Іна Фралова і Лявон Эміліт прачыталі свае высока прафесійныя і дасканалыя вершы.

Вечарына - на здзіўленне нават прысутных - атрымалася цікавая, густоўная, узнёслая і душэўна цёплая. Яе ўдзельнікі падтрымлівалі выступоўцаў, і таму, у каго была, няёмкасць, сарамлівасць, хутка праходзіла.

З гэтай вечарыны усе разыходзіліся ў добрым настроі. Дзякавалі Васілю Якавенку і Лідзіі Савік за арганізацыю цікавай імпрэзы. На дварэ ж было цёмна, ліў бясконцы ў гэты дзень дождж, але ўсе з прысутных там ішлі да прыпынку транспарту ўражаныя, абмяркоўвалі пачутае, абменьваліся думкамі.

Надрукавана ў скароце ў "Народнай волі" за 27 красавіка 2012 г.