Піша Юлія РЫМАШЭЎСКАЯ

«Хрушчоўкі» ў нас - і «у іх», на Захадзе, у былых суседзяў па соцлагеры: што з імi хто рабіў? Што атрымалася з тых трансфармацый? І ці можа Беларусь запазычыць пазітыўны досвед?

Знакамітымі на ўвесь свет «хрушчоўкі» зрабіў фільм «Іронія лёсу ці з лёгкай парай». Аднолькавыя, нязручныя, непрыстасаваныя да камфортнага жыцця дамы будавалі як быццам - часова. Але i цяпер яны на тым самым месцы ў занядбаным стане. З тым самым сутыкаліся і ў іншых краінах былога соцлагеру - у Польшчы, Нямеччыне, Чэхіі, Прыбалтыцы. Як мадэрнізуюць «часовае» жытло ў Еўропе - і ці можам мы запазычыць іх досвед?

Чэхія

Аналаг тэрміну «хрушчоўкі» у Чэхіі, - «рanelák», панэльны дом. Як і ў Беларусі, гэта першапачаткова адзін з дзясяткаў падобных адзін да аднаго будынкаў спальнага раёну. Так і выглядаў у 2002-м годзе адзін з раёнаў чэскага Брна - Новы Ліскавец. Менавіта ў тым годзе старастай раёну выбралі Яну Драпалаву.

Раён, які яна ачоліла, меў тады сумнеўную рэпутацыю небяспечнага і няўтульнага раёну. Кватэры не карысталіся попытам ні ў пакупнікоў, ні ў арэндатараў. Жытло патрабавала капітальнага рамонту, інфраструктура адсутнічала.

На сённяшні дзень раён выглядае «цукеркай» - ну, прынамсі, на мае беларускія вочы. А ў сыстэме функцыянавання раёну запатрабаваны амаль усе магчымыя сродкі, якія скарачаюць спажыванне энэргіі.

Адзiн з дамоў пасля мадэрнiзацыi

Паспрыяў такім рашэнням мадэрнізацыі вялікі досвед старасты ў экалагічнай дзейнасці: Яна Драпалава была менеджэрам праектаў чэскага Саюзу аховы прыроды, яна дагэтуль віцэ-прэзідэнт рэспубліканскай Рады Партыі зялёных. Распачаўшы капітальны рамонт дамоў, у Новым Ліскаўцы ўзялі за аснову прынцыпы энергаэфектыўнага будаўніцтва.

«У часе капітальнага рамонту найперш было важна узмацніць цеплаізаляцыю. Калі стандартам цеплаізаляцыі было 5 сантымэтраў, мы рабілі 16. Цяпер, сёння, мы робім ужо 20 - гэта адпавядае стандартам так званага «пасіўнага дому, - кажа Яна Драпалава. - Гэта скараціла траты жыхароў раёну на аплату камунальных рахункаў на 40%».

Варта зазначыць, што раёны наагул пашанцавала са старастай, і яны выбіраюць яе кіраваць раёнам зноў і зноў. За 20 год Новы Ліскавец ператварыўся з занядбанага і небяспечнага ў прывабны і папулярны ў жыхароў. Ён зялёны, чысты, прыемны. Там дбаюць не толькі пра дзёнь сённяшні, але і пра дзень заўтрашні. Школа раёна абсталявана сонечнымі акумулятарамі. Эканомія - паўсюль,і гэта экалагічная эканомія, якая адбіваецца на дабрабыце жыхароў раёну.

Польшча і Германія

Аналаг нашым хрушчоўкам у Польшчы называцца «Wielka płyta», а таксама «Blokhauzy», запазычанае слова з нямецкай, бо ў Германіі яны такса былі і ёсць. Першыя блокавыя дамы былі пабудаваны ў Польшчы ў 50-х гадах і меркавалася, што тэрмін іх выкарыстання - каля 50-і гадоў. Якасць будоўлі пакідала жадаць лепшага, - у сярэднім, каб выканаць план, дом будавалі тры месяцы. «Нядзіўна, - распавядаюць колішнія будаўнікі, - што цяпер з іх нешта з іх сыплецца а часам (такія выпадкі здараліся ў 90-х) адвальваюцца і вонкавыя пліты».

Першы панэльны будынак у Польшчы

Аднак пасля мадэрнізацыі такіх дамоў іх патэнцыял узрастае ў разы, - лічыць большасць спецыялістаў. Тыпавое жыллё мадэрнізуюць ужо даўно - і пэўная схема апрабавана і адпрацавана, складаецца з некалькіх частак.

Найперш мяняюць інжынернае абсталяванне. Тэхнічна гэта мерапрыемства досыць простае, яно заключаецца ва ўсталяванні аўтаматычных тэрмарэгулятараў на ацяпляльных радыятарах для падтрымання зададзенай тэмпературы ў памяшканнях і іншых прылад, якія робяць карыстанне цяплом значна больш ашчадным. Гэта - найбольш дзейсны спосаб абароны жыхароў ад манапольнага дыктату коштаў і аб'ёмаў спажываных энергарэсурсаў з боку энергазабеспячальных арганізацый. Вытворча-інвестыцыйныя фірмы забяспечваюць перыяд акупляльнасці інвестыцый у гэту рэканструкцыю за 3-5 гадоў пры рэнтабельнасці да 20%.

Польская «Wielka pByta» пасля рэканструкцыі

Другім бокам рэканструкцыі з'яўляецца ўмацаванне цеплаізаляцыі. Выдаткі на гэта акупяцца значна марудней - за 20-30 год эксплуатацыі. Але ў кватэры будзе цёпла ўзімку і прахалодна ўлетку, што вельмі падвышае штодзённы камфорт.

У Нямеччыне апроч апісаных срокаў мадэрнізацыі капітальны рамонт такіх будынкаў выкарыстоўваюць яшчэ і для павелічэння жыллёвых плошчаў. Надбудоўваюць мансарды і дадатковыя паверхі, павялічваючы тым самым колькасць жылля без выдаткаў на падмурак і плошчу зямлі.

Фота нямецкага панэльнага тыпавога будынку, пабудаванага ў 70-х гадах (да рэканструкцыі)

Той жа будынак – пасля рэканструкцыі

На погляд маёй суразмоўцы Магды, жыхаркі Варшавы, рэканструкцыя такіх «тыпавых дамоў» - было слушным рашэннем з боку ўладаў. «Мы набылі гэтую кватэру ўжо пасля капітальнага рамонту, таму розніцу «да» і «пасля» ведаем толькі ад суседзяў. Кажуць, што стала значна цяплей і танней у сэнсе платы. Але рэч ня толькі ў гэтым. Гэтыя кватэры моцна прайграюць сучаснаму жыллю з вялікім метражом і больш камфортнай планіроўкай. Але нашу мы з дапамогай бацькоў і крэдыта - здолелі набыць. А сучаснае і прасторнае - не далі б рады».

А што ў Беларусі

У Беларусі зацверджаны і як быццам павінны дзейнічаць «Канцэпцыя энэргетычнай бяспекі і павышэння энэргетычнай незалежнасці Рэспублікі Беларусь»; дырэктыва № 3 «Эканомія і беражлівасць - галоўныя фактары эканамічнай бяспекі дзяржавы»; «Дзяржаўная комплексная праграма мадэрнізацыі асноўных вытворчых фондаў Беларускай энэргетычнай сыстэмы, энэргазберажэння і павелічэння долі выкарыстання ў краіне ўласных паліўна-энэргетычных рэсурсаў, разьвіцця нетрадыцыйных аднаўляльных крыніц энэргіі» ды іншыя дакументы датычна энергазберажэння.

Але на практыцы... На практыцы беларуская дзяржава не падтрымлівае імкненні людзей эканоміць. У згаданай Чэхіі энэргетычны кантроль падтрымліваюць на дзяржаўным роўні. Бізнэсу, што падтрымлівае экалагічна апраўданыя сыстэмы, даюць падатковыя льготы. Прыкладам, апошні паверх школы ў Новым Ліскаўцы арэндуе фірма, якая ўстанавіла там апараты сонечнага сілкавання. Паводле чэскага заканадаўства, гэтую энэргію павінны купляць па фіксаваных цэнах, і хто менавіта яе будзе купляць - таксама рэгламентавана.

У Беларусі ж, каб памяняць батарэі на энэргазберагальныя ў асобнай кватэры за кошт уладальніка, - патрэбны шэраг дазволаў ЖЭС. І паводле апошніх, - гэты дазвол атрымаць амаль немагчыма.

Ніякіх лямпачак, апроч энергазберагальных. У Еўропе не можна карыстаць аж з 2010 года. У Беларусі яны не заўсёды ёсць у наяўнасці.

«Усё ўпіраецца ў дзяржаўны падыход, на ўзроўні асабістых ініцыятыў мы бы не здолелі зрабіць столькі», - тлумачыла Яна Драпалава на сустрэчы з прадстаўнікамі беларускага трэцяга сектара.

А беларускі дзяржаўны падыход выглядае так: нягледзячы на трагічны досвед Чарнобыля, дзяржава ініцыюе будаўніцтва АЭС. А энергію (чытай «грошы») пад нагамі - ігнаруе.

greenbelarus.info