У чэрвені выйшла з друку новая кніга мастацкай публіцыстыкі Васіля Якавенкі "Прывіды Шанхая над Свіслаччу", фармат 84х108 1/32, стар. 268. Як зазначана ў анатацыі, гэта прылюдны - у спрэчках, дыскусіях - пісьменніцкі роздум пра тое, адкуль наша гаспадарства і без чаго беларусу сёння няма як жыць.

Як і папярэднія кнігі гэтага аўтара (трылогія "Пакутны век", публіцыятычныя зборнікі "Нячывелле", "Крушэнне на ростані") - кнігу "Прывіды Шанхая над Свіслаччу" можна набыць у Мінскіх кнігарнях"Светоч", Акадэмкніга, Кнігарні пісьменніка, у шапіках у Чырвонвм касцёле і ў ТБМ.

Ніжэй змяшчаем уступны артыкул да гэтай кнігі, напісаны філосафам (і філолагам) Мікалаем Крукоўскім.

Выключны талент,  каб спалучаць зямлю i неба!

Перад табой, дарагі чытач, новая кніга неспакойнага і бунтоўнага пісьменніка. Ён аўтар шматлікіх кніг мастацкай публіцыстыкі, апошняя з якіх - «Нячывелле», аўтар глыбокага на змест гістарычнага рамана «Надлом», разгорнутага потым у трылогію «Пакутны век», гэта па сутнасці - нацыянальны эпас.

Кніга «Пакутны век», як вядома, хутка атрымала заслужаную назву візітнай карткі Беларусі і яе народа. Сапраўды, прачытаўшы такую адмыслова напісаную рэч, адчуваеш цеплыню на душы, быццам толькі што наведаў дарагіх твайму сэрцу родзічаў і сваякоў, бачыўся з імі, гаварыў і ўвогуле жыў побач з імі, цярпеў пакуты, змагаўся на працягу многіх гадоў. Адно з трывогай думаецца: чаму такія мілыя людзі, народ і дзяржава ў нас трапляюць у палон нейкіх недарэчных і незаслужана жорсткіх абставін? Чаму аўтару спатрэбілася ўвесці ва ўжытак такі фальклорны канцэпт - нячывелле, які адлюстроўвае цяжкі душэўны стан, што на мяжы з бяспамяцтвам? Гэтае ж пытанне паўстала і ў самой назве кнігі: «Прывіды Шанхая над Свіслаччу».

Калі прыгледзецца бліжэй да гісторыі нашага народа і, тым больш, да ягонай гаркавай сучаснасці, то зразумееш: пытанне стаіць увесь час перад намі і прымушае задумвацца. Аўтар ставіць яго неяк непрыкметна, але ўпэўнена, я б сказаў, па-майстэрску не толькі з пункту гледжання п­убліцыстыкі і эстэтыкі, але і псіхалогіі. Сапраўды, абсяг матэрыялаў і праблем, прапанаваных нашай увазе, незвычайна шырокі. Тут і размова з мастакамі аб лёсе архітэктурнага Мінску, і тэксты пра ролю філасофіі ў кіраўніцтве дзяржавай, і пра ролю мовы ў нацыянальнай культуры і фарміраванні нацыі. Тут і гутаркі з прадстаўнікамі армянскай грамадскасці на блізкія для абодвух народаў тэмы, і матэрыялы пра дзейнасць БНР і яе місію ў Берліне, і пра гісторыю БНФу, прычыны яго распаду, і пра шмат што іншае. І ўсё гэта на высокім прафесійным узроўні. Нават там, дзе прафесійнасць праблемы носіць надта ўжо вузкі характар, як, напрыклад, у філасофіі, аўтар, нават злёгку кранаючы яе, прымушае чытача ўспомніць ужо вядомае яму з іншых крыніц. Так, напрыклад, у размове з Альбертам Налчаджанам Васіль Якавенка выходзіць на праблему развіцця этнасаў у філасофскіх працах Гумілёва. Да гэтай жа праблемы, незалежна ад расійскага адмыслоўца, у свой час вельмі блізка падышла і беларуская эстэтычная школа. Увогуле, сціпла кранаючы філасофскую праблематыку, аўтар тым не менш сам прызнаецца ў сваёй зацікаўленасці менавіта ў філасофіі культуры і фактычна даказвае гэта усёй ідэйнай, так бы мовіць, кампазіцыяй сваёй кнігі. Пра тое сведчыць не толькі ўзятая шырыня праблематыкі, якую ён разглядае, міжвольна прымушаючы чытача самастойна падумаць і ўзняцца да менавіта філасофскай абагульненасці яе разумення, але і да сцвярджэння сваёй пазіцыі на практыцы.

Што да апошняга, то тут трэба адразу ж прызнаць: і ў гэтым плане аўтар наш па-сапраўднаму арыгінальны. Ён не толькі ўмее бачыць праблему на ўзроўні яе філасофскай абагульненасці, але і здольны практычна, умела і напорыста яе здзяйсняць. Калі мы, прафесійныя філосафы, напрыклад, так ці гэтак схільны лётаць у эфіры абстрактнага мыслення, але бываем падчас без­дапаможнымі ў практычнай рэалізацыі сваіх ідэй, то бадай што ніводзін з нас не зраўняецца з Васілём Якавенкам менавіта ў вырашэнні на­дзён­ных задач. Добра разумеючы, напрыклад, філасофскае значэнне экалагічнай пра­блематыкі, ён змог і практычна, рэальна спыніць армію меліяратараў і паставіць урад перад неабходнасцю адмены заганнага, подступнага плану суцэльнага асушэння беларускага Палесся - плану, які прывёў бы да катастрафічных наступстваў для ўсёй нашай рэспублікі. Гэтак жа, усведамляючы важнасць роднай мовы для нацыі, ён падрыхтаваў і падпісаў больш чым у ста рэальных дзеячаў беларускай культуры (не лічачы ўжо студэнтаў, рабочых, прадпрымальнікаў) зварот да кіраўніцтва краіны, прымусіўшы тым самым не вельмі абачлівае кіраўніцтва і на гэты ліст рэагаваць. У свой час ён актыўна ўдзельнічаў у арганізацыі руху за адраджэнне краіны на дэмакратычных асновах, прымаў найактыўнейшы ўдзел у ліквідацыі трагічных наступстваў Чарнобыля. Практычная накіраванасць кнігі аўтара павялічвае яе значнасць, гожасць, падкрэслівае ісціннасць.

Разважаючы над зместам кнігі «Прывіды Шанхая над Свіслаччу», заканчваю свой невялічкі ўступны артыкул упэўненымі словамі: мы існуем як нацыя і нам ёсць, панове, на чым стаяць і што адстойваць. Толькі не варта зыходзіць у нікуды са свайго падмурку. Хіба не так? Спадзяюся, што і чытач разбярэцца ў жыццёвых сітуацыях і філасофскіх высновах новай кнігі пісьменніка.

Мікола КРУКОЎСКІ,
доктар філасофскіх і кандыдат філалагічных навук, прафесар, член-карэспандэнт Акадэміі адукацыі Рэспублікі Беларусь