У сваіх творах яны не толькі праў-дзіва, але і з вялікай цеплынёй і павагай да селяніна адлюстроўвалі ягоны цяжкі лёс. Тым не менш і ў асяроддзі беларускіх пісьменнікаў знайшоўся літаратар, які, будучы выпеставаным горадам, у сваіх творах не адзін раз спрабаваў пераканаць чытачоў, быццам сельскі жыхар ні на што істотнае не годны. Быццам ён нават не здатны належным чынам наладзіць свой уласны паўсядзённы побыт, не кажучы ўжо пра даволі складаную грамадскую гаспадарку. Па яго перакананні, з усім гэтым можа паспяхова справіцца толькі гара-джанін. Вяскоўцаў, якія пераехалі з вёскі ў горад на пастаяннае месцапражыванне, ён назваў “прамежкавымі людзьмі”. Маўляў, адарваліся ад сельскай культуры значна ніжэйшага гатунку, не дараслі і ніколі не дарастуць да высокай культуры горада.
Горш за ўсё, што пагардлівае стаўленне да вяскоўцаў не абмежавалася побытам і мастацтвам, а знайшло сваё шырокае адлюстраванне ў дзяржаўнай палітыцы, негатыўна адбіўшыся на рэалізацыі жыццёвых інтарэсаў сялянства. Калі быць больш дакладным, то трэба сказаць, што менавіта савецкай дзяржаўнай палітыцы належыць вырашальная роля ў тым, што ў нашым грамадстве сфарміраваліся такія ненармальныя адносіны да сялян.

Кіруючыся ленінскім азначэннем сялянства як дробнай буржуазіі, якая штогадзінна, штодзённа, штогод і ў масавым маштабе спараджае злейшага ворага пралетарыяту – капіталізм, бальшавікі, а затым і камуністы з самага пачатку падазрона, калі не сказаць варожа, ставіліся да сялян. Асабліва да тых з іх, хто сваім працоўным мазалём здолеў здабыць для сябе больш-менш прыстойны матэрыяльны дастатак. Каб было прасцей камандаваць сялянамі і не даць ім аніякай мажлівасці ўхіляцца ад выканання рашэнняў партыі і савецкай улады, вяскоўцаў сілком зганялі ў камуны, сельскагаспадарчыя арцелі і іншыя кааператыўныя арганізацыі, якія бальшавікі адразу ж пастараліся ўзяць пад свой строгі кантроль.

Сялян пазбавілі рэальнай мажлівасці і права самім арганізоўваць сваю працу і распараджацца яе вынікамі. За іх “зверху” вырашалі, што і колькі чаго сеяць, якіх і колькі жывёл гадаваць, калі і як сеяць і збіраць вырашчаны ўраджай, каму прадаваць сваю прадукцыю, у якой колькасці і па якіх цэнах і г.д. А каб вясковец не мог вылузацца з калгаснага ярма, яго на многія дзесяцігоддзі пазбавілі пашпарта і свабоды перамяшчэння. Нават калі, здавалася, з класавай барацьбой было канчаткова пакончана і з высокіх трыбун бясконцым патокам ліліся ўзнёслыя прамовы аб непарушнай дружбе рабочага класа і калгасна-саўгаснага сялянства, вяскоўцы не атрымалі належнай свабоды ні па адным з асноўных пытанняў арганізацыі сваёй працы.

Прыкладна дзесяць гадоў таму сваім артыкулам “Долги от недоплаты”, апублікаваным у часопісе “Неман”, я паспрабаваў абараніць гонар вяскоўцаў, звярнуць увагу шырокай грамадскасці на крайне трывожную сітуацыю, якая склалася на той момант на сяле і працягвае няўхільна пагаршацца. Аднак, на вялікі жаль, згаданы артыкул, як можна меркаваць па падзеях апошняга дзесяцігоддя, ніколькі не паўплываў на грамадскую думку.
Па-ранейшаму вяскоўцаў лічаць людзьмі другога гатунку, а слова “калгаснік” выкарыстоўваюць, каб абразіць свайго апанента. Як і раней, жыхарам вёскі не даюць і кроку самастойна ступіць. Нават фермеру спрабуюць указваць, што і колькі чаго трэба сеяць, не гаворачы ўжо пра калгасы і саўгасы. І пры гэтым спрэс абвінавачваюць працаўнікоў палёў і жывёлагадоўчых фермаў у марнатраўстве, называюць сельскую гаспадарку “чорнай дзіркай”, праз якую без аніякай карысці правальваюцца ў бездань народныя грошы. А сяляне, са свайго боку, пад уплывам адзначанай грамадскай думкі канчаткова губляюць упэўненасць і веру ў свае сілы і толькі яшчэ больш апускаюць рукі і співаюцца.

Сардэчны боль за горкую долю сваіх землякоў і вёскі, якая ўзгадавала мяне, і глыбокая трывога за будучыню Радзімы прымусілі мяне яшчэ раз паспрабаваць дастукацца да сэрцаў і розуму сваіх суграмадзян. Абудзіць у іх натуральнае пачуццё адказнасці за сваю Маці-Радзіму. Прымусіць па-новаму глянуць на вяскоўцаў, іх сённяшняе гаротнае становішча, працу і ролю ў забеспячэнні нацыянальнай, у тым ліку харчовай, бяспекі Рэспублікі Беларусь. Нагадаць, што перш за ўсё за кошт селяніна і пры яго непасрэдным удзеле ажыццяўлялася індустрыялізацыя ўсёй краіны, кавалася перамога над заклятым ворагам у гады Вялікай Айчыннай вайны, аднаўлялася ўшчэнт разбураная ёю народная гаспадарка, уздымаліся з руінаў гарады і сёлы, узводзіліся велічныя будоўлі сацыялізму, і такім чынам выклікаць пашану да працаў-нікоў палёў і жывёлагадоўчых фермаў. Спарадзіць жаданне падаць ім дружалюбную руку ў цяжкую для беларускага сялянства гадзіну, дапамагчы падняцца з каленяў з тым, каб разам упэўнена крочыць да лепшай долі. І калі хоць невялікая частка гэтых маіх жаданняў і спадзяванняў здзейсніцца, буду лічыць, што недарэмна напісаў дадзеную кнігу.

Напрыканцы хачу выказаць шчырую падзяку ўсім, хто дапамог мне ў падрыхтоўцы і выданні кнігі. Найперш рэцэнзентам: члену-карэспандэнту Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, доктару эканамічных навук, прафесару Ганушу Генадзю Іосіфавічу і доктару гістарычных навук Сарокіну Анатолю Мікалаевічу – за іх каштоўныя парады па дапрацоўцы кнігі, а таксама загадчыцы аддзела эколага-эканамічных праблем Пацеевай З.Г за стварэнне спрыяльных умоў для работы і супрацоўніцы аддзела Чэля-дзінскай З.І. за дапамогу ў падрыхтоўцы рукапісу кнігі да выдання. Асабліва хачу падзякаваць рэктару Мінскага інстытута кіравання Мікалаю Васільевічу Сушу, які ўзяў на сябе вельмі складаную ў наш час задачу выдання кнігі.

 Спамаваць